Do Cục Dân chủ, Nhân quyền và Lao động, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ phát hành, ngày 25/2/2009
Tiến bộ của con người phụ thuộc vào chính tinh thần con người. Trong thời đại ngày nay, sự thật không thể chối cãi này trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết, khi mà những thách thức của thế kỷ mới đòi hỏi chúng ta phải tập hợp mọi nhân tài để đưa dân tộc và thế giới của chúng ta tiến lên phía trước.
Bảo đảm quyền của nam giới, phụ nữ và trẻ em được tham gia đầy đủ trong xã hội và phát huy hết tiềm năng mà Chúa ban cho họ là một lý tưởng thúc đẩy đất nước ta từ khi mới ra đời. Việc bảo đảm quyền đó đã được ghi nhận trong Tuyên ngôn Thế giới về Nhân quyền và được khẳng định rõ trong bài phát biểu nhậm chức của Tổng thống Obama, khi Tổng thống nhắc nhở chúng ta rằng mọi thế hệ phải mang theo niềm tin rằng “mọi người đều bình đẳng và tự do, tất cả đều xứng đáng có cơ hội để mưu cầu hạnh phúc”.
Chính sách đối ngoại của chúng ta cũng phải thúc đẩy những giá trị vượt thời gian này, để người dân được quyền phát ngôn, tư duy, thờ cúng và tự do hội họp, định hướng công việc và cuộc sống gia đình bằng phẩm giá của mình và quyền được biết rằng giấc mơ của họ về một tương lai tươi sáng hơn ở trong tầm với.
Thúc đẩy nhân quyền là một nội dung cơ bản trong chính sách đối ngoại của chúng ta. Chúng ta không chỉ theo đuổi thực hiện những lý tưởng của mình trên đất Mỹ mà còn thúc đẩy tôn trọng nhân quyền lớn hơn nữa khi hợp tác cùng nhân dân và các quốc gia khác trên thế giới. Một phần công việc của chúng ta sẽ được thực hiện trong khuôn khổ các hội nghị chính phủ và các đối thoại chính thức, vốn rất quan trọng để thúc đẩy sự nghiệp này. Nhưng chúng ta không thể chỉ dựa vào biện pháp duy nhất để đối phó với sự độc tài và nô dịch hóa làm suy yếu tinh thần con người, hạn chế khả năng con người và hủy hoại những tiến bộ của con người.
Chúng ta sẽ biến nỗ lực này thành nỗ lực toàn cầu, không chỉ giới hạn ở cấp chính phủ. Chúng ta sẽ hợp tác với các tổ chức phi chính phủ, các doanh nghiệp, các chức sắc tôn giáo, các trường học và trường đại học, cá nhân công dân, vì tất cả đều đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một thế giới mà ở đó nhân quyền được chấp nhận, được tôn trọng và bảo vệ.
Những cam kết của chúng ta đối với nhân quyền được thúc đẩy bởi niềm tin vào các giá trị đạo đức của chúng ta và bởi nhận thức rằng chúng ta thúc đẩy chính an ninh, sự thịnh vượng và tiến bộ của mình khi nhân dân ở các vùng đất khác thoát khỏi bóng tối và xiềng xích để giành lấy cơ hội và các quyền chúng ta được hưởng và gìn giữ.
Với tinh thần đó, tôi trân trọng chuyển tới Quốc hội Báo cáo tình hình nhân quyền các nước trong năm 2008 của Bộ Ngoại giao.
Ngoại trưởng
Hillary Rodham Clinton
BÁO CÁO VỀ TÌNH HÌNH NHÂN QUYỀN Ở CÁC NƯỚC, NĂM 2008
Vì sao báo cáo được soạn thảo
Báo cáo này được Bộ Ngoại giao trình lên Quốc hội theo khoản 116(d) và 502B(b) của Đạo luật Viện trợ Nước ngoài (FAA) năm 1961 đã được sửa đổi, bổ sung. Đạo luật này quy định vào ngày 25/2 hàng năm, Ngoại trưởng phải trình lên Chủ tịch Hạ viện và Ủy ban Đối ngoại của Thượng viện “một báo cáo đầy đủ và chi tiết về tình hình nhân quyền được quốc tế công nhận theo quy định của tiểu mục (A): ở những quốc gia nhận viện trợ theo quy định tại mục này và tiểu mục (B): ở tất cả các quốc gia khác là thành viên Liên Hợp Quốc và không là đối tượng của báo cáo nhân quyền theo quy định của Đạo luật này”. Chúng tôi cũng bổ sung các báo cáo về một số quốc gia không thuộc các nhóm đã được liệt kê theo các quy định nêu trên và do vậy, các báo cáo này không nằm trong yêu cầu của Quốc hội.
Trách nhiệm của Hoa Kỳ là phải lên tiếng nhân danh những chuẩn mực nhân quyền quốc tế đã được chính thức hóa từ đầu những năm 1970. Năm 1976, Quốc hội ban hành đạo luật tạo ra chức Điều phối viên về Nhân quyền tại Bộ Ngoại giao – chức vụ sau này được nâng lên thành Trợ lý Ngoại trưởng. Năm 1994, Quốc hội tạo ra chức Cố vấn Cao cấp về Nữ quyền. Luật cũng quy định chính sách đối ngoại và thương mại của Hoa Kỳ phải tính tới tình hình nhân quyền và việc thực hiện quyền của người lao động ở các quốc gia và hàng năm phải trình lên Quốc hội báo cáo về tình hình này các quốc gia.
Các báo cáo được soạn thảo như thế nào
Năm 1993, Ngoại trưởng tăng cường hơn nữa công tác nhân quyền tại các sứ quán của chúng ta, yêu cầu tất cả các phòng, ban của mỗi sứ quán phải cung cấp thông tin và kiểm chứng các báo cáo về vi phạm nhân quyền. Những nỗ lực mới nhằm gắn kết việc xây dựng chương trình hoạt động với việc thúc đẩy dân chủ và nhân quyền cũng được thực hiện. Năm 1994, Bộ Ngoại giao đã tái cơ cấu Cục các vấn đề Nhân quyền và Nhân đạo và đổi tên thành Cục Dân chủ, Nhân quyền và Lao động, thể hiện cách tiếp cận rộng hơn và tập trung hơn các vấn đề có tác động qua lại lẫn nhau: nhân quyền, quyền của người lao động và dân chủ. Các báo cáo hàng năm về tình hình nhân quyền ở các nước là một phần trong những nỗ lực đó, đồng thời là minh chứng cho nỗ lực liên tục của cơ quan này trong việc thông tin về các vụ vi phạm nhân quyền. Các báo cáo phản ánh một năm làm việc cật lực của hàng trăm cán bộ Bộ Ngoại giao, nhân viên Chính phủ Hoa Kỳ ở Washington cũng như ở nước ngoài.
Các sứ quán của chúng ta – những đơn vị chuẩn bị các dự thảo báo cáo đầu tiên – thu thập thông tin trong cả năm từ nhiều nguồn khác nhau: từ các quan chức chính phủ, các luật gia, lực lượng vũ trang, các nhà báo, những người theo dõi tình hình nhân quyền, các học giả và các nhà hoạt động về quyền lao động. Việc thu thập thông tin như vậy có thể rất mạo hiểm. Các cán bộ ngoại giao Hoa Kỳ thường phải nỗ lực hết mình, đôi khi phải ở trong những hoàn cảnh rất nguy hiểm, để tiến hành điều tra báo cáo về vi phạm nhân quyền, giám sát bầu cử và hỗ trợ những người gặp nguy hiểm, chẳng hạn như những người bất đồng chính kiến và những người bảo vệ nhân quyền khi các quyền của họ bị chính chính phủ của họ đe dọa.
Sau khi các sứ quán hoàn tất dự thảo, văn bản được gửi tới Washington để Cục Dân chủ, Nhân quyền và Lao động phối hợp với các vụ của Bộ Ngoại giao xem xét kỹ lưỡng. Trong khi thẩm tra, phân tích và biên tập báo cáo, nhân viên Bộ Ngoại giao cũng dựa trên những nguồn thông tin riêng, bao gồm báo cáo của các nhóm nhân quyền Hoa Kỳ, báo cáo của các quan chức chính phủ nước ngoài, đại diện các cơ quan Liên Hợp Quốc, các tổ chức quốc tế và khu vực, các học giả và phương tiện truyền thông. Các nhân viên cũng tham khảo các chuyên gia về quyền của người lao động, các vấn đề tị nạn, các chủ đề về quân đội và cảnh sát, phụ nữ và các vấn đề pháp lý. Nguyên tắc chỉ đạo là phải đảm bảo mọi thông tin liên quan được đánh giá một cách khách quan, toàn diện và công bằng.
Các báo cáo lần này sẽ được sử dụng làm nguồn thông tin phục vụ việc hoạch định chính sách, triển khai công tác ngoại giao, cung cấp viện trợ, đào tạo và phân bổ nguồn lực. Các báo cáo này cũng là cơ sở để Chính phủ Hoa Kỳ hợp tác với các nhóm tư nhân nhằm thúc đẩy việc tôn trọng các quyền con người được quốc tế công nhận.
Báo cáo về tình hình nhân quyền ở các nước đề cập tới các quyền cá nhân, dân sự, chính trị và quyền của người lao động đã quy định trong Tuyên ngôn Thế giới về Nhân quyền. Các quyền đó bao gồm quyền không bị tra tấn, không phải chịu các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn nhẫn, phi nhân tính hoặc hạ thấp danh dự, không bị bỏ tù mà chưa qua xét xử, không bị thủ tiêu hay giam giữ bí mật, không bị vi phạm trắng trợn quyền được sống, quyền tự do và an ninh của mỗi người.
Để đảm bảo nhân quyền trên toàn cầu đòi hỏi phải đưa sự tôn trọng nhân phẩm vào trong quá trình quản lý và thực thi pháp luật. Mọi người đều có quyền có quốc tịch, quyền bất khả xâm phạm được thay đổi chính phủ của họ bằng biện pháp hòa bình và được hưởng các quyền tự do cơ bản, như quyền tự do ngôn luận, lập hội, hội họp, đi lại và quyền tự do tôn giáo mà không bị phân biệt đối xử vì lý do chủng tộc, tôn giáo, nguồn gốc hay giới tính. Quyền được tham gia công đoàn tự do là điều kiện cần thiết của một xã hội và một nền kinh tế tự do. Do đó, các báo cáo này đánh giá các quyền chủ yếu của người lao động đã được quốc tế công nhận, bao gồm quyền lập hội, quyền tổ chức và thương lượng tập thể, cấm các hình thức lao động cưỡng bức, lạm dụng lao động trẻ em, độ tuổi tối thiểu của trẻ em khi tham gia lao động và các điều kiện làm việc có thể chấp nhận được.
Trong Cục Dân chủ, Nhân quyền và Lao động, ban biên tập các báo cáo tình hình nhân quyền các nước gồm: Tổng biên tập Stephen Eisenbraun; Các giám đốc phòng ban: Bruce Connuck, Kay Mayfield và Michael Orona; Các biên tập viên cao cấp: Jonathan Bemis, Douglas B. Dearborn, Daniel Dolan, Jerome L. Hoganson, Patricia Meeks Schnell, Julie Turner và Rachel Waldstein; Các biên tập viên: Naim Ahmed, Sabrina Bahir, Joseph S. Barghout, Katherine Berglund, Sarah Beringer, Alisha Bhagat, Sarah Buckley, Laura Carey, Elise Carlson-Rainer, Ebenezer Concepcion, Sharon C. Cooke, Susan Corke, Stuart Crampton, Frank B. Crump, Mollie Davis, Cortney Dell, Morton Dworken, Jennifer Evans, Verinda Fike, Joan Garner, Karen Gilbride, Jeffrey Glassman, Edward Grulich, Cheryl Harris, Patrick Harvey, Matthew Hickey, Alexandra Hoey, Victor Huser, Stan Ifshin, Sami Jiries, Simone Joseph, Jennifer King, Jane Kim, Sidney Kwiram, Lawrence Lesser, Jessica Lieberman, Katie McLain, John McKane, Michael McKenna, Gregory Maggio, Jessica Megill, Nicole Morales, David Mikosz, Leonel Miranda, Stephen E. Moody, Jennie Munoz, Sandra Murphy, Daniel L. Nadel, Catherine Newling, Susan O’Sullivan, Meredith Pierce, Drue Preissman, Peter Sawchyn, Amy Schmisseur, Wendy Silverman, Erin Spitzer, Rachel Spring, Brian Stout, James Todd, Rachel Waldstein, Nicole Wilett, Mikel Wood và Isabelle Zsoldos; Cộng tác viên: Lynne Davidson; Trợ lý biên tập: Adrienne Bory, Karen Chen, Carol Finerty, Elizabeth Mokaba và Kimberly Jorgensen; và Trợ lý kỹ thuật Eunice Johnson.
BÁO CÁO VỀ TÌNH HÌNH NHÂN QUYỀN Ở CÁC NƯỚC, NĂM 2008
Đặc trưng của năm qua thể hiện trên ba xu hướng: đòi hỏi quyền tự do cá nhân và tự do chính trị gia tăng trên toàn thế giới; các chính phủ ra sức hạn chế những quyền tự do này; nhân quyền được phát huy mạnh mẽ nhất ở các nền dân chủ có sự tham gia của người dân và các tổ chức xã hội dân sự mạnh mẽ.
Các báo cáo mà Quốc hội yêu cầu mô tả việc các chính phủ trên toàn cầu thực hiện các cam kết quốc tế về nhân quyền trong năm 2008. Chúng ta hy vọng rằng các báo cáo này sẽ thu hút sự tập trung đối với các vụ vi phạm nhân quyền và hành động để chấm dứt những vụ vi pham đó. Đồng thời, chúng ta cũng hy vọng rằng những tiến bộ khó khăn lắm mới đạt được vì quyền tự do của con người được ghi nhận trong các báo cáo này sẽ cổ vũ những người vẫn đang đấu tranh cho các quyền của họ nhưng luôn gặp phải nhiều trở ngại lớn.
Các báo cáo này sẽ là nguồn thông tin giúp hoạch định chính sách của Chính phủ Hoa Kỳ và là tài liệu tham khảo cho các chính phủ khác, các tổ chức liên chính phủ và các tổ chức phi chính phủ, những người bảo vệ nhân quyền và các phóng viên. Chính sách đối ngoại Hoa Kỳ không chỉ tập trung vào việc phòng vệ hiệu quả mà còn thúc đẩy một nền ngoại giao mạnh và tích cực ủng hộ phát triển kinh tế và chính trị. Một chính sách nhân quyền mạnh mẽ tái khẳng định các giá trị Mỹ và thúc đẩy lợi ích quốc gia của chúng ta. Như Tổng thống Obama khẳng định trong bài phát biểu nhậm chức “Hoa Kỳ là người bạn của mỗi quốc gia, mỗi con người và của mỗi em thơ, những người đang tìm kiếm một tương lai hòa bình và được tôn trọng phẩm giá…”, nhưng với “những kẻ bám lấy quyền lực nhờ tham nhũng, dối trá và bịt miệng những tiếng nói bất đồng, nên nhớ rằng quý vị đang đi ngược lại lịch sử; nhưng chúng tôi sẽ chìa bàn tay nếu quý vị từ bỏ nắm đấm”.
Kể từ những ngày đầu lập quốc, chúng ta đã dốc sức thực hiện công lý và thúc đấy tôn trọng đầy đủ các quyền tự do cơ bản cho mọi công dân. Những nỗ lực này được thúc đẩy và duy trì bởi hệ thống quản lý dân chủ, có trách nhiệm, bởi pháp quyền, giới truyền thông tự do và quan trọng hơn cả là sự năng động của người dân chúng ta.
Khi xuất bản báo cáo này, Bộ Ngoại giao luôn ý thức được rằng thành tích nhân quyền của chúng ta cũng bị theo dõi cả trong nước lẫn trên trường quốc tế. Như Tổng thống Obama mới đây đã khẳng định rõ “chúng ta không chấp nhận việc phải lựa chọn giữa sự an toàn và những lý tưởng của chúng ta”. Chúng ta không coi việc các nước khác trong cộng đồng quốc tế chỉ trích thành tích nhân quyền của chúng ta là sự can thiệp vào công việc nội bộ của chúng ta – dù đó là lời chỉ trích của các chính phủ khác hoặc các chủ thể phi chính phủ – và các chính phủ khác cũng không nên coi sự chỉ trích đối với thành tích nhân quyền của họ cũng là sự can thiệp vào công việc nội bộ. Chúng ta và tất cả các quốc gia có chủ quyền khác có nghĩa vụ quốc tế phải tôn trọng các quyền con người phổ quát và các quyền tự do của công dân chúng ta. Các quốc gia khác có trách nhiệm lên tiếng khi họ thấy rằng những nghĩa vụ này không được thực hiện đầy đủ.
Chính phủ Hoa Kỳ sẽ tiếp tục lắng nghe và đáp ứng ngay lập tức những quan ngại đối với tình hình nhân quyền của chúng ta. Chúng ta sẽ tiếp tục đệ trình báo cáo lên các tổ chức quốc tế, phù hợp với nghĩa vụ của chúng ta trong các công ước quốc tế về nhân quyền mà chúng ta là một bên tham gia. Luật pháp, các chính sách và thực tiễn Hoa Kỳ đã thay đổi đáng kể trong những năm gần đây và sẽ tiếp tục còn thay đổi. Ví dụ, ngày 22/1/2009, Tổng thống Obama đã ký ba pháp lệnh đóng cửa các nhà tù tại Guantanamo và xem xét lại chính sách của Mỹ về việc giam giữ và thẩm vấn tù nhân.
Thông tin trong các báo cáo này được thu thập từ các chính phủ và các thể chế đa phương, các tổ chức chính phi chính phủ trong nước và quốc tế, các học giả, các luật sư, các nhóm tôn giáo và truyền thông. Các báo cáo đã phải trải qua quá trình lâu dài để kiểm tra số liệu, thông tin nhằm đảm bảo tính chính xác cao và khách quan. Báo cáo tình hình mỗi nước chỉ trình bày tình hình nước đó. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể rút ra những nhận xét tổng thể.
Thứ nhất, trong năm 2008 phong trào đấu tranh đòi các quyền tự do cá nhân và tự do chính trị nhiều hơn tiếp tục bị đàn áp ở nhiều nước trên thế giới. Một số quốc gia đã ban hành các luật và quy định cản trở, hạn chế và rất hà khắc đối với các tổ chức phi chính phủ và truyền thông, kể cả Internet. Nhiều người bảo vệ nhân quyền dũng cảm đấu tranh một cách hòa bình để đòi các quyền của bản thân họ và của đồng bào họ đã bị sách nhiễu, đe dọa, bắt giam, bỏ tù, giết hại hoặc bị trả thù bằng những hành vi bạo lực.
Thứ hai, các vụ vi phạm nhân quyền vẫn là biểu hiện của tình trạng tê liệt trầm trọng hơn trong hệ thống chính trị. Những vụ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng nhất có xu hướng xảy ra ở những quốc gia mà những kẻ cai trị vô trách nhiệm nắm giữ quyền lực nhưng không bị kiểm soát hoặc ở những nơi chính phủ thất bại hoặc sụp đổ, thường do xung đột nội bộ hoặc mâu thuẫn bên ngoài.
Thứ ba, các hệ thống chính trị mạnh mẽ chắc chắc sẽ tôn trọng nhân quyền hơn. Các quốc gia ở đó nhân quyền được tôn trọng và bảo vệ đầy đủ nhất là những quốc gia hội tụ được những yếu tố về bầu cử, thể chế và xã hội sau:
• Các tiến trình bầu cử tự do và công bằng không chỉ bao gồm việc bỏ phiếu minh bạch và kiểm phiếu trung thực vào ngày bầu cử, mà quá trình chạy đua còn cho phép sự cạnh tranh thực sự và tôn trọng đầy đủ các quyền tự do ngôn luận, hội họp hòa bình và lập hội.
• Các thể chế quản lý mang tính đại diện, có trách nhiệm, minh bạch và dân chủ, trong đó có các cơ quan tư pháp độc lập, tuân thủ pháp quyền để đảm bảo những nhà lãnh đạo được bầu một cách dân chủ cũng quản lý một cách dân chủ và đáp ứng ý chí và nguyện vọng của người dân, và
• Các tổ chức xã hội dân sự mạnh, trong đó có các tổ chức phi chính phủ độc lập và giới báo chí tự do.
Tuy nhiên, ngay cả ở các quốc gia có những yếu tố này thì vi phạm nhân quyền đôi khi vẫn xảy ra. Các cuộc bầu cử dân chủ có thể bị thất bại bởi những điều bất thường. Đó có thể là sự lạm dụng quyền lực và xử oan sai. Những quốc gia có các thiết chế quản lý dân chủ yếu kém và nền kinh tế khó khăn còn lâu mới có thể đáp ứng được nhu cầu và mong đợi của nhân dân về một cuộc sống tốt đẹp hơn. Tham nhũng có thể làm suy giảm lòng tin của công chúng. Ở một số quốc gia, một phần dân chúng từ lâu bị đẩy ra ngoài lề và chưa được tham gia đầy đủ vào đời sống quốc gia họ. Bất ổn do xung đột nội bộ hoặc xung đột xuyên biên giới có thể cản trở sự tôn trọng và tiến bộ về nhân quyền. Tuy nhiên, khi đã đạt được những yếu tố về bầu cử, thể chế và xã hội này thì triển vọng sẽ khả quan hơn khi các vấn đề được giải quyết, sai lầm được sửa chữa và tình hình được cải thiện.
Tựu trung lại, ba xu hướng này cho thấy nền ngoại giao mạnh mẽ của Hoa Kỳ cần phải tiếp tục hành động và lên án các vụ vi phạm nhân quyền, đồng thời chúng ta xem xét thận trọng tình hình của chính chúng ta. Những xu hướng này khẳng định hơn nữa nhu cầu phối hợp ngoại giao với các chiến lược sáng tạo, giúp xây dựng các hệ thống chính trị mạnh và hỗ trợ xã hội dân sự.
Dưới đây, độc giả sẽ theo dõi phần tổng quan nhấn mạnh các xu hướng chính tại mỗi khu vực địa lý. Phần trình bày tổng quan mỗi khu vực sẽ kèm theo phân tích một số nước (xếp theo trình tự chữ cái) được chọn vì có những diễn biến nổi bật theo hướng tích cực, tiêu cực hoặc cả hai – được trình bày theo trình tự thời gian trong năm 2008. Để xem thông tin chi tiết và toàn diện hơn, độc giả nên đọc phần báo cáo riêng tình hình từng nước.
Tổng quan các khu vực
Châu Phi
Một số quốc gia châu Phi là nhân tố ổn định trong khu vực, đồng thời là những ví dụ điển hình về hòa bình và ổn định nhờ tôn trọng pháp quyền. Tuy nhiên, trong năm qua, tình hình dân chủ, nhân quyền ở khu vực tiếp tục gặp những thách thức nghiêm trọng, đặc biệt là một số quốc gia trong tình trạng xung đột và những quốc gia khác mà ở đó văn hóa pháp quyền còn quá mong manh hoặc không tồn tại.
Ở nhiều quốc gia, các lực lượng an ninh chính phủ tiếp tục vi phạm các quyền của người dân nhưng không hề bị truy cứu. Ở một số quốc gia, việc lực lượng an ninh đánh đập có hệ thống người bị giam giữ và tù nhân vẫn là một vấn đề nghiêm trọng, điều kiện ở các trại giam và nhà tù rất tồi tàn và đe dọa mạng sống con người. Nhiều người bị giam giữ rất lâu trước khi xét xử, hàng tháng, thậm chí hàng năm trước khi bị đưa ra xét xử.
Với những quốc gia ngập chìm trong xung đột, chấm dứt bạo lực vẫn là vấn đề cơ bản để cải thiện tình hình nhân quyền. Các phe phái tham chiến không thực hiện được các hiệp định chính trị nhằm mang lại hòa bình và ổn định. Xung đột bạo lực tiếp tục hoặc mới nổ ra ở Cộng hòa Dân chủ Công-gô, Sô-ma-li và Xu-đăng, dẫn đến tình trạng giết hại tùy tiện, cưỡng hiếp và đẩy người dân vào tình trạng vô gia cư. Chính phủ Xu-đăng tiếp tục hợp tác với các nhóm bán quân sự đánh bom và phá hủy các làng mạc, sát hại hoặc khiến cho hàng trăm nghìn dân thường vô tội bị biến thành người vô gia cư.
Nhiều quốc gia châu Phi vẫn có các chế độ cai trị độc tài. Chẳng hạn như ở Zim-ba-bu-ê, Chính quyền Mugabe phát hiện ra một chiến dịch khủng bố dẫn đến cảnh giết hại, mất tích và đánh đập hàng trăm thành viên và những người ủng hộ đảng đối lập sau các cuộc bầu cử bất bình đẳng và không tự do ngày 29/3. Sự đàn áp, hạn chế và quản lý yếu kém của chính phủ khiến hàng chục nghìn người rơi vào tình cảnh vô gia cư, làm gia tăng tình trạng mất an ninh lương thực, gây ra dịch tả khiến đến cuối năm đã có 1.500 người chết. Các cuộc bầu cử tổng thống bị hoãn lại trước đó ở Bờ Biển Ngà tiếp tục bị trì hoãn. Một cuộc đảo chính đã lật đổ chính phủ được bầu lên dân chủ ở Mauritania. Sau cái chết của Lansana Conte, Tổng thống lâu năm của Ghi-nê, quân đội đã nắm quyền trong một cuộc đảo chính và bãi bỏ hiến pháp.
Tuy nhiên, cũng có một số điểm sáng. Ăng-gô-la tổ chức cuộc bầu cử đầu tiên kể từ năm 1992 và ở Gha-na và Zăm-bi-a cũng đã diễn ra các cuộc bầu cử dân chủ, hòa bình, có trật tự. Tuân thủ pháp quyền và trình tự thủ tục xét xử đúng đắn đã được thực hiện ở Ni-giê-ri-a khi các ứng cử viên đối lập trong cuộc bầu cử tổng thống 2007 tôn trọng phán quyết của Tòa án Tối cao Ni-giê-ri-a về việc bầu Umaru Musa Yar’Adua làm Tổng thống. Tòa Hình sự Quốc tế của Liên Hợp Quốc ở Ru-an-đa đã kết án một cựu đại tá quân đội Ru-an-đa mức án tù chung thân vì tổ chức quân đội giết hại 800.000 người Tutsi và bênh vực người Hutus trong cuộc diệt chủng tại Ru-an-đa năm 1994.
Tình hình ở một số quốc gia điển hình
Trong năm, tình hình nhân quyền ở Cộng hòa Dân chủ Công-gô (DRC) tồi tệ hơn, hủy hoại nghiêm trọng tiến bộ của quốc gia này kể từ các cuộc bầu cử năm 2006. Bất chấp việc ký thỏa thuận hòa bình Gôma hồi tháng 1 và sự hiện diện của lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc, xung đột tiếp tục diễn ra ở miền Bắc và Nam Kivu suốt cả năm. Các lực lượng an ninh và tất cả các nhóm vũ trang tiếp tục hành động mà không hề bị truy cứu trách nhiệm, liên tục tiến hành các vụ vi phạm nghiêm trọng như giết hại bừa bãi, mất tích, bắt giam tùy tiện, đánh đập, cưỡng hiếp, cướp bóc và sử dụng lính trẻ con. Cuộc xung đột này tiếp tục làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ nhất ở châu Phi, khiến mỗi tháng có tới 45.000 người Công-gô bị chết, tổng số hơn 1 triệu người vô gia cư trong nước, các nhóm vũ trang tiến hành hàng chục cuộc tấn công vào các nhân viên cứu trợ nhân đạo. Tình trạng bạo lực tình dục tiếp diễn tràn lan, tính đến tháng 6 riêng ở Bắc Kivu đã có hơn 2.200 vụ cưỡng hiếp. Trong năm, các lực lượng an ninh sách nhiễu, đánh đập, trả thù và bắt các nhà hoạt động nhân quyền ở địa phương và các phóng viên, khiến quyền tự do báo chí bị suy giảm nghiêm trọng.
Thành tích nhân quyền của Eritrea tồi tệ hơn. Chính phủ tiếp tục có những vụ vi phạm nghiêm trọng, trong đó lực lượng an ninh gây ra các vụ giết hại không bị xét xử nhưng không hề bị truy cứu. Đảng Mặt trận Nhân dân vì Dân chủ và Công lý (PFDJ) là đảng chính trị hợp pháp duy nhất và không có cuộc bầu cử toàn quốc nào diễn ra kể từ khi Ertriea giành được độc lập năm 1993. Hiến pháp, được phê chuẩn năm 1997, nhưng chưa bao giờ được thực hiện. Báo chí độc lập bị cấm và hầu hết các phóng viên độc lập bị giam giữ hoặc đã chạy trốn ra nước ngoài. Việc Chính phủ tập trung thanh niên để thực hiện nghĩa vụ quân sự gia tăng năm 2008. Có những báo cáo đáng tin cậy cho biết những người trốn nghĩa vụ quân sự bị đánh đập trong khi giam giữ; các lực lượng an ninh bắn tất cả những ai cố gắng vượt biên sang Ethiopia. Quyền tự do tôn giáo, vốn bị hạn chế khắt khe, càng ngặt nghèo hơn nữa. Vào cuối năm, hơn 3.000 tín đồ công giáo thuộc các nhóm không đăng ký đã bị bỏ tù, hơn 35 chức sắc và các mục sư giáo hội Tin Lành, một số trong đó bị giam giữ hơn ba năm mà không hề bị cáo buộc hay xét xử. Ít nhân có ba tù nhân tôn giáo đã chết trong khi bị giam cầm, do bị đánh đập và không được chữa trị.
Tình trạng bạo lực sau các cuộc bầu cử địa phương, bầu cử quốc hội và tổng thống ở Kenya tháng 12/2007 đã chấm dứt hồi tháng 2 khi tiến trình hòa giải quốc tế đã đem lại một thỏa thuận hình thành chính phủ liên minh theo đó Tổng thống Mwai Kibaki tiếp tục tại vị và ứng cử viên đối lập Raila Odinga được bổ nhiệm giữ chức thủ tướng – một vị trí mới được lập ra. Hòa giải chính trị đã tạo ra một khuôn khổ cải tổ để điều tra và giải quyết những nguyên nhân dẫn đến tình trạng bạo lực, khiến khoảng 15.000 người bị giết hại và hơn 500.000 người khác rơi vào tình cảnh vô gia cư. Tuy nhiên, tiến bộ cải cách còn chậm chạp và nỗ lực giải quyết các hậu quả kinh tế, xã hội vẫn chưa hoàn thành. Riêng việc triển khai lực lượng an ninh tới Mount Elgon để trấn áp nhóm phiến quân đã gây ra các vụ vi phạm nhân quyền do các lực lượng an ninh tiến hành.
Thành tích nhân quyền của Mauritania rất tồi tệ, công dân không có quyền được thay đổi chính phủ, tình trạng bắt bớ tùy tiện, tổng thống và thủ tướng bị giam cầm sau cuộc đảo chính ngày 6/8. Tổng thống đã được thả hồi tháng 12. Tuy nhiên, quân đội dưới danh nghĩa Hội đồng Nhà nước Tối cao, tiếp tục nắm quyền. Cuối năm, Tướng Mohamed Aziz giữ chức vụ người đứng đầu nhà nước. Thành viên của cộng đồng quốc tế, trong đó có Liên minh châu Phi, đã lên án mạnh mẽ cuộc đảo chính này. Trước cuộc đảo chính ngày 6/8, Chính phủ được bầu lên một cách dân chủ lúc đó đã ủng hộ luật chống nô lệ mới và cho phép thảo luận công khai những vấn đề trước đây được coi là cấm kỵ, chẳng hạn như tình trạng chia rẽ sắc tộc và bất bình đẳng xã hội. Chính phủ cũng ủng hộ những nỗ lực hòa giải dân tộc liên quan đến vụ trục xuất những người Mauritani gốc Phi giai đoạn 1989-1991 thông qua chương trình hồi hương, phối hợp với Cao ủy Liên Hợp Quốc về người Tị nạn (UNHCR).
Tại Nigeria, tòa án tiếp tục phân xử kết quả bầu cử trong các cuộc bầu cử tổng thống, thống đốc và bầu cử quốc hội năm 2007 vốn có nhiều sai sót nghiêm trọng. Ngày 12/12, Tòa án Tối cao bác đơn phúc thẩm của hai ứng cử viên tổng thống đối lập, giữ nguyên kết quả bầu cử dành cho Tổng thống Yar’Adua. Hai ứng cử viên đối lập đã tôn trọng phán quyết của Tòa. Trong năm, các tòa án bầu cử hủy 9 cuộc bầu thượng nghị sĩ và 11 cuộc bầu thống đốc. Bạo lực tiếp tục xảy ra ở vùng đồng bằng Niger sản xuất dầu, với hơn 400 người (người Nigeria bản xứ và người bị đi đày) đã bị bắt cóc trong khoảng 100 vụ xảy ra trong năm. Tháng 11, bạo lực sắc tộc-tôn giáo bùng phát ở Jos, khiến hàng trăm người chết và hàng vạn người bị mất nhà cửa. Tham nhũng tiếp tục tàn phá đất nước giàu tài nguyên này và nỗ lực của Ủy ban chống Tội phạm Kinh tế và Tài chính suy giảm, không có nhiều tiến bộ đạt được trong việc truy tố các quan chức liên bang, bang và địa phương bị cáo buộc tham nhũng.
Ở Sô-ma-li, giao tranh giữa Chính phủ Liên bang tạm quyền (TFG)/Lực lượng Quốc phòng Ê-ti-ô-pi và quân đội của họ, Hội đồng Quân đội Hồi giáo, các nhóm chống chính phủ và cực đoan, các tổ chức khủng bố và quân du kích đã dẫn đến tình trạng vi phạm nhân quyền tràn lan, trong đó có vụ giết hại hơn 1.000 dân thường, đẩy hàng trăm nghìn người vào cảnh vô gia cư, gây ra các vụ bắt cóc, mất tích và tấn công các phóng viên, các nhân viên cứu trợ, các nhà lãnh đạo xã hội dân sự và các nhà hoạt động vì nhân quyền. Tiến trình chính trị nhằm thiết lập hòa bình và an ninh ở quốc gia này vẫn tiếp tục khi TFG và Liên minh vì Sự nghiệp Giải phóng Sô-ma-li đạt được Thỏa thuận Djibouti ngày 9/6 và bắt đầu thực hiện các điều khoản của đạo luật này. Tuy nhiên, việc thực hiện còn chậm chạp và bị cản trở bởi đấu tranh nội bộ.
Ở Xu-đăng, xung đột tại Đa-fua đã bước sang năm thứ 5. Dân thường tiếp tục chịu ảnh hưởng của nạn diệt chủng. Số liệu của Liên Hợp Quốc năm 2008 cho thấy từ khi bắt đầu, cuộc xung đột kéo dài này đã khiến hơn 2,7 triệu người trở thành vô gia cư và 250.000 người khác chạy sang tị nạn tại nước Cộng hòa Chad. Các cuộc tấn công của chính phủ, quân đội liên minh với chính phủ và giữa các bộ lạc khiến nhiều dân thường bị giết hại. Quân chính phủ dội bom làng mạc, giết hại những người vô gia cư trong nước và phối hợp với quân đội để san phẳng làng mạc. Chính phủ ngăn cản các nỗ lực trợ giúp nhân đạo; phiến quân và những kẻ cướp bóc giết hại các nhân viên cứu trợ nhân đạo. Những kẻ tấn công không rõ danh tính đã giết các nhóm gìn giữ hòa bình của Liên minh châu Phi và Liên Hợp Quốc, còn quân đội Chính phủ tấn công một sứ giả gìn giữ hòa bình. Ngày 10/5/2008, Phong trào vì Công lý và Bình đẳng, một nhóm phiến quân Đa-fua, đã tấn công Omdurman, gần Khartoum. Chính phủ đã tiến hành các vụ giam giữ vì động cơ chính trị và sắc tộc và gây ra các vụ mất tích tại Omdurman và Khartoum sau vụ tấn công. Chính phủ hạn chế nghiêm ngặt quyền tự do báo chí, thông qua kiểm duyệt trực tiếp và tiến hành kiểm duyệt hàng ngày. Từ năm 2005, khi Hiệp định Hòa bình Toàn diện (CPA) giữa miền Nam và miền Bắc được ký kết, khoảng 2,1 triệu người vô gia cư và người tị nạn đã trở về miền Nam. Tuy nhiên, căng thẳng về việc thực hiện CPA vẫn còn, giao tranh giữa các lực lượng miền Bắc và miền Nam đã phá hủy phần lớn thị trấn Abyei, giết hại dân thường và đẩy hơn 50.000 người vào tình trạng vô gia cư.
Chính phủ bất hợp pháp tại Zim-ba-bu-ê vi phạm có hệ thống các quyền con người, các vụ vi phạm này gia tăng đáng kể, cùng với cuộc khủng hoảng nhân đạo đang leo thang do tình trạng đàn áp, tham nhũng, các chính sách kinh tế và lương thực mang tính hủy hoại mà Chính quyền Mugabe kiên trì áp dụng, bất chấp những hậu quả nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng nhân đạo. Xã hội dân sự và các tổ chức nhân đạo là mục tiêu theo dõi của Chính phủ và các nhóm du kích vì họ cố gắng bảo vệ các quyền công dân và trợ giúp nhân đạo. Lệnh cấm kéo dài gần ba tháng đối với hoạt động của các tổ chức phi chính phủ đã làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo cũng như tình trạng mất an ninh lương thực và đói nghèo. Sau khi lệnh cấm được dỡ bỏ, Chính quyền Mugabe tiếp tục cản trở nỗ lực cứu trợ nhân đạo. Đến cuối năm, hàng triệu người Zim-ba-bu-ê không được đảm bảo về lương thực.
Chính quyền lũng đoạn tiến trình chính trị, kể cả các cuộc bầu cử tổng thống, bằng hành động trả thù, bạo lực, tham nhũng và bầu cử gian lận, phủ nhận quyền của công dân được thay đổi chính phủ. Các lực lượng an ninh và những người ủng hộ đảng cầm quyền giết hại, bắt cóc và đánh đập thành viên của đảng đối lập, lãnh đạo phong trào sinh viên, các nhà hoạt động xã hội và dân thường Zim-ba-bu-ê nhưng không hề bị truy cứu. Phong trào vì Thay đổi Dân chủ (MDC) đã giành đa số ghế tại quốc hội trong cuộc bầu cử ngày 29/3, tuy nhiên kết quả của cuộc chạy đua giành chức tổng thống không được công bố cho tới ngày 2/5, gây ra nghi ngờ về uy tín và sự độc lập của Ủy ban Bầu cử Zim-ba-bu-ê. Tình trạng bạo lực do chính phủ bảo trợ trong giai đoạn này dẫn đến bầu cử lại ngày 27/6 đã khiến 190 người chết, hàng trăm người bị thương và hàng chục nghìn người vô gia cư. Ủy ban Bầu cử tuyên bố Mugabe chiến thắng trong cuộc bầu cử lại sau khi ứng cử viên của MDC là Morgan Tsvangirai – người đã giành đa số phiếu phổ thông trong vòng đầu – rút lui do tình trạng bạo lực của chính quyền Mugabe nhằm vào MDC và những người ủng hộ phong trào này và nhận thức rằng không thể có một cuộc bầu cử tự do và công bằng. Các cuộc đàm phán do Cộng đồng Phát triển Nam Phi (SADC) ủy nhiệm đã dẫn tới một hiệp định chia sẻ quyền lực ngày 15/9. Tuy nhiên, đến cuối năm do chính phủ không khoan nhượng, các điều khỏa của thỏa thuận này đã không được thực thi và quốc gia này vẫn trong tình trạng khủng hoảng.
Đông Á-Thái Bình Dương
Trong năm qua, khu vực Đông Á-Thái Bình Dương rộng lớn chứng kiến cả tiến bộ lẫn sự thụt lùi về hình nhân quyền, đặc biệt là trách nhiệm đối với những vụ vi phạm từ trước, quyền tự do ngôn luận và báo chí, tiến bộ về dân chủ và tình trạng buôn người.
Các quốc gia trong khu vực tiếp tục chấp nhận những vụ vi phạm trước đó. Trong năm, Ủy ban song phương về Sự thật và Hữu nghị, được thành lập để đánh giá tội ác do người Inđônêxia và người Timo vi phạm trong giai đoạn trưng cầu dân ý đòi độc lập cho Đông Timo năm 1999, đã đưa ra bản báo cáo cuối cùng. Tổng thống Inđônêxia thừa nhận những thông tin trong báo cáo quy trách nhiệm cho Lực lượng Vũ trang Inđônêxia. Bên cạnh đó, tháng 8, Tòa án Đặc biệt Căm-pu-chia xét xử bọn Khmer Đỏ đã soạn lại những nguyên tắc nội bộ để đẩy nhanh việc truy tố tội ác man rợ của chế độ Khmer Đỏ trong giai đoạn 1975-1979. Tuy nhiên, đến cuối năm các phiên tòa xét xử vẫn chưa diễn ra.
Một số quốc gia đã gia tăng đàn áp để đáp trả những nỗ lực của người dân nhằm đảm bảo sự tôn trọng các quyền con người. Việt Nam tăng cường hạn chế đối với quyền tự do báo chí và ngôn luận. Ở Trung Quốc, Chính quyền tăng cường đàn áp tôn giáo và văn hóa đối với các dân tộc thiểu số ở Tây Tạng và Khu tự trị của người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương và tăng cường giam giữ và gây khó khăn cho những người bất đồng và những người khiếu kiện.
Những kẻ cai trị khác không được bầu lên để nắm quyền thì cố tình che đậy sự bất hợp pháp bằng các hình thức dân chủ giả hiệu và lũng đoạn luật pháp để đạt mục đích của mình. Chính quyền My-an-ma đã tiến hành trưng cầu dân ý về bản hiến pháp trong đó đầy rẫy những điều bất thường và cả sự đe dọa ngay sau khi cơn bão Nargis hoành hành. Mặc dù hiến pháp đã có hiệu lực hồi tháng 5, theo các điều khoản trong hiến pháp, chính quyền quân sự sẽ tiếp tục “thực hiện quyền chủ quyền quốc gia” cho đến khi tổ chức các cuộc bầu cử đa đảng được tổ chức năm 2010. Hiến pháp đảm bảo rằng quân đội sẽ tiếp tục nắm quyền chủ đạo trong đời sống chính trị bất chấp kết quả của tiến trình bầu cử. Vào cuối năm, chính quyền đã áp dụng các bản án nghiêm khắc đối với hơn 100 nhà hoạt động vì dân chủ đã tham gia cuộc biểu tình của các sư sãi năm 2007 và những cá nhân đã tham gia nỗ lực cứu trợ sau cơn bão Nagis. Nhiều người đã bị chuyển đến các nhà tù ở các vùng xa xôi hẻo lánh, bị cô lập với gia đình. Tại Fiji, Tòa án Tối cao ra phán quyết công nhận cuộc đảo chính 2006 tại Fiji, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ trước quyết định của chính phủ lâm thời không tổ chức bầu cử vào tháng 3/2009.
Buôn người là một vấn đề nữa mà tiến bộ đạt được ở mỗi nơi mỗi khác. Một số quốc gia đã ban hành đạo luật chống buôn người mới, ví dụ như Thái Lan và Căm-pu-chia và bắt đầu đã điều tra và truy tố một loạt tội danh buôn người, như buôn nam giới để bóc lột sức lao động. Tuy nhiên ở Malaysia, nhiều báo cáo của các tổ chức phi chính phủ và truyền thông cáo buộc các nhân viên hải quan Malaysia dính líu đến việc buôn người tị nạn My-an-ma dọc biên giới Thái Lan và Malaysia.
Tình hình ở một số quốc gia điển hình
Chính quyền quân sự My-an-ma tiếp tục có những biện pháp đàn áp, không cho người dân được quyền thay đổi chính phủ và gây ra các vụ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng. Chính quyền đàn áp tàn bạo những người bất đồng chính kiến, giết hại tùy tiện, gây ra các vụ mất tích và đánh đập. Các nhà hoạt động nhân quyền và dân chủ bị sách nhiễu, giam giữ tùy tiện với số đông và bị kết án tới 65 năm tù. Chính quyền giam giữ những người bị bắt và tù nhân trong những điều kiện đe dọa tới mạng sống của họ. Chính quyền tiếp tục tấn công vào các khu vực dân tộc thiểu số.
Chính quyền liên tục vi phạm đời sống riêng tư của công dân và hạn chế quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do hội họp, lập hội, tự do tôn giáo và tự do đi lại. Bạo lực và phân biệt đối xử với phụ nữ và người dân tộc thiểu số và tình trạng buôn người tiếp tục diễn ra. Các quyền của người lao động bị hạn chế và tình trạng cưỡng bức lao động vẫn tiếp diễn. Chính phủ không có hành động nào để truy tố hoặc trừng phạt những người có trách nhiệm về các vụ vi phạm đó. Chính quyền không hề đếm xỉa đến vấn đề phúc lợi của nguời dân khi cố tình tiến hành trưng cầu dân ý dối trá ngay sau thảm họa của cơn bão đã làm hàng chục nghìn người chết, lại còn ngăn chặn và trì hoãn trợ giúp quốc tế mà lẽ ra đã có thể cứu sống nhiều người.
Thành tích nhân quyền của chính phủ Trung Quốc vẫn rất tồi tệ và xấu đi trong một số lĩnh vực. Chính phủ tiếp tục hạn chế các quyền riêng tư của người dân và kiểm soát chặt chẽ quyền tự do ngôn luận, báo chí (cả Internet), quyền tự do hội họp, đi lại và lập hội. Các nhà chức trách tiến hành nhiều vụ giết hại tùy tiện, đánh đập, ép cung phạm nhân và cưỡng bước lao động. Bên cạnh đó, Chính phủ Trung Quốc còn tăng cường bắt giam và gây khó khăn đối với các nhân vật bất đồng chính kiến, những người khiếu kiện, các nhà hoạt động bảo vệ nhân quyền, các luật sư bào chữa. Các tổ chức phi chính phủ quốc tế và địa phương tiếp tục phải đối mặt với tình trạng kiểm duyệt và hạn chế gắt gao.
Thành tích nhân quyền của Trung Quốc tồi tệ hơn trong một số lĩnh vực. Đàn áp mạnh mẽ về tôn giáo và văn hóa đối với các dân tộc thiểu số ở Khu tự trị của người dân tộc Duy Ngô Nhĩ Tân Cương và Tây Tạng. Các vụ vi phạm lên đến cao điểm trước những sự kiện lớn như Olympic và bạo loạn ở Tây Tạng. Cuối năm, Chính phủ gây khó dễ đối với những người ký vào Hiến chương 08 kêu gọi cải cách và tôn trọng các quyền con người phổ quát và bắt nhà văn Liu Xiaobo vì tham gia soạn thảo bản Hiến chương. Tháng 10, các quy định tạm thời liên quan đến Olympic đã được chính phủ thông qua thành các quy định chính thức, lâu dài, theo đó các phóng viên có nhiều quyền tự do hơn.
Chính phủ Malaysia nhìn chung tôn trọng các quyền của công dân. Tuy nhiên, trong một số lĩnh vực vẫn còn vấn đề, trong đó có việc cấm người dân được thay đổi chính phủ. Mặc dù phàn nàn rằng đảng cầm quyền đã khai thác quyền lực của các vị trí đang nắm, nhưng các đảng đối lập vẫn giành được kết quả đáng kể 82/222 ghế Quốc hội trong cuộc bầu cử ngày 8/3, không cho liên minh cầm quyền có được 2/3 đa số cần thiết để sửa đổi Hiến pháp đang có hiệu lực. Chính phủ tiếp tục hạn chế các quyền tự do báo chí, hội họp, lập hội, tự do ngôn luận và tự do tôn giáo. Chính phủ đã bắt các lãnh đạo đảng đối lập và các phóng viên. Những người viết nhật ký mạng cũng bị bắt vì những lý do chính trị. Vẫn xảy ra tình trạng người bị giam giữ tại các đồn cảnh sát bị chết và cảnh sát có những hành vi vi phạm đối với người bị giam giữ; các trại giam giữ người di cư quá tải, quan ngại về sự vô tư và độc lập của cơ quan tư pháp. Một số chủ lao động đã bóc lột những người lao động di cư và Ma-lai gốc Ấn bằng hình thức ép lao động, hoặc sử dụng lao động trẻ em tại các đồn điền.
Thành tích nhân quyền của Bắc Triều Tiên vẫn cực kỳ tồi tệ. Mặc dù chính quyền tiếp tục kiểm soát hầu hết mọi khía cạnh đời sống của công dân, tước bỏ các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, lập hội và hội họp và hạn chế quyền tự do đi lại và các quyền của công nhân, vẫn có những báo cáo trong nước về tình trạng lạm dụng thường xuyên gia tăng. Tuy nhiên, rất khó để xác định chắc chắn những báo cáo này. Các báo cáo về những vụ giết hại tùy tiện, mất tích, giam giữ tùy tiện, trong đó có các tù nhân chính trị, tiếp tục làm bức tranh cuộc sống tại đất nước đóng cửa này trở nên xám xịt hơn. Được biết là một số người tị nạn bị buộc phải hồi hương đã bị trừng phạt nặng và có thể bị đánh đập. Cũng đã có những báo cáo về hình thức tử hình công khai.
Bất chấp tình hình chính trị rất rối ren, nhưng Thái Lan đã tránh được tình trạng gián đoạn vi hiến trong quản lý đất nước. Tuy nhiên, tiếp tục có những báo cáo cho biết cảnh sát có liên quan đến các vụ giết hại và mất tích phi pháp. Vẫn còn tình trạng cảnh sát có hành vi vi phạm đối với người bị giam giữ và các tù nhân và tình trạng tham nhũng trong lực lượng cảnh sát. Các cuộc nổi dậy đòi ly khai ở miền nam đã dẫn đến nhiều vụ vi phạm nhân quyền, trong đó có nhiều vụ giết hại tùy tiện do những người nổi dậy là người Hồi giáo gốc Ma-lai, các tình nguyện viên là các tín đồ Phật giáo và các lực lượng an ninh chính phủ đã gây ra. Chính phủ vẫn duy trì một số hạn chế về quyền tự do ngôn luận và báo chí, cụ thể thông qua việc sử dụng các điều khoản làm tổn hại tới Quốc vương. Thành viên một số nhóm sắc tộc không có giấy tờ phù hợp tiếp tục bị hạn chế đi lại. Tuy nhiên, Đạo luật Quốc tịch 2008, có hiệu lực ngày 28/2, giúp tăng khả năng những người này được trở thành công dân chính thức.
Trên nhiều phương diện, Chính phủ Việt Nam tiếp tục hạn chế các quyền công dân. Công dân không thể thay đổi chính phủ, các phong trào chính trị đối lập bị cấm, Chính phủ tiếp tục đàn áp những người bất đồng. Các cá nhân bị giam giữ tùy tiện vì tiến hành các hoạt động chính trị và bị tước quyền được xét xử công bằng và đúng trình tự, thủ tục. Trong quá trình bị bắt, giam giữ và thẩm vấn, các nghi can cũng bị phi phạm các quyền. Tình trạng tham nhũng là vấn đề nghiêm trọng trong lực lượng công an, tuy nhiên họ không hề bị truy cứu trách nhiệm. Chính phủ tiếp tục hạn chế các quyền cá nhân của công dân và quyền tự do bày tỏ. Trong năm, báo chí tiếp tục bị đàn áp, khiến một số biên tập viên cao cấp của các báo bị cách chức, hai phóng viên bị bắt. Những hành động này đã làm chững lại xu hướng điều tra mạnh mẽ hơn của báo chí trước đây. Những hạn chế về hội họp, đi lại và lập hội vẫn được duy trì. Các tổ chức nhân quyền độc lập bị cấm. Bạo lực, phân biệt đối xử với phụ nữ và buôn người vẫn là những vấn đề nghiêm trọng. Chính phủ hạn chế các quyền của người lao động, bắt hoặc gây khó dễ đối với một số nhà hoạt động trong lĩnh vực lao động.
Châu Âu và Âu-Á
Những thách thức chủ yếu tại khu vực này vẫn là củng cố các nền dân chủ mới, ngăn chặn không cho chính phủ áp đặt các hạn chế và đàn áp các tổ chức phi chính phủ đấu tranh cho nhân quyền và giải quyết tội kỳ thị và phỉ báng, đồng thời bảo vệ các quyền tự do cơ bản trong bối cảnh di cư, chủ nghĩa dân tộc gia tăng và suy thoái kinh tế.
Ở một số quốc gia hậu Xô-viết, những tiến bộ giành được trước đó về nhân quyền và dân chủ vẫn được duy trì hoặc xu hướng độc tài vẫn tiếp tục. Một số cuộc bầu cử đã không đáp ứng đủ tiêu chuẩn dân chủ do tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu đưa ra và quyền tự do truyền thông vẫn bị vi phạm. Các phóng viên bị giết hại hoặc gây khó khăn. Luật thường hạn chế chứ không bảo vệ quyền tự do ngôn luận.
Trong cuộc xung đột hồi tháng 8, khởi nguồn từ Nam Ossestia – khu vực ly khai thuộc Gru-zi-a – có tin là các hoạt động quân sự của các lực lượng Nga và Gru-zi-a đã sử dụng vũ lực tùy tiện và gây ra tổn thất lớn cho dân thường, trong đó có nhiều phóng viên. Sau khi Nga tiến vào Nam Ossetia, đã có những cáo buộc rằng các lực lượng du kích Nam Ossetia đã tham gia vào các vụ hành quyết, đánh đập tấn công người thiểu số, thiêu rụi nhà cửa và ít nhất 150.000 người Gru-zi-a rơi vào tình cảnh vô gia cư do chiến sự.
Các lực lượng Nga và Nam Ossetia chiếm giữ các ngôi làng thuộc ngoại ô biên giới hành chính Nam Ossetia và Abkhazia, một khu vực ly khai khác ở Gru-zi-a. Mặc dù vào ngày 10/10 các lực lượng Nga đã rút hầu hết khỏi các vùng ngoài Abkhazia và Nam Ossetia, nhưng họ chặn không cho người Gru-zi-a và các tổ chức quốc tế vào hai khu vực này, khiến cư dân ở trong tình trạng nguy hiểm và khó kiểm soát được tình hình khu vực trong vấn đề nhân quyền và tuân thủ luật nhân đạo.
Ở nhiều quốc gia, các chính phủ ngăn cản quyền tự do báo chí. Ở Azerbaijan, ngày càng xảy ra nhiều vụ tấn công nhằm vào các phóng viên nhưng những kẻ tấn công không hề bị truy cứu, trong khi các phóng viên vẫn bị tù vì những cáo buộc hình sự có chủ tâm. Nga vẫn là một nơi nguy hiểm đối với các phóng viên. Trong năm, một vài người trong số này đã bị giết hại hoặc bị tấn công dã man. Tại Bê-la-rút, Tổng thống Lukashenka đã ký đạo luật truyền thông mới, hạn chế hơn nữa các quyền tự do báo chí, kể cả xuất bản trên Internet. Những diễn biến mới ở Gru-zi-a, trong đó có việc lực lượng đối lập mất quyền kiểm soát đối với Đài Truyền hình Imedi, từng là đài truyền hình quốc gia độc lập duy nhất còn lại, đã làm dấy lên những quan ngại đáng kể về sự đa dạng của các phương tiện truyền thông.
Ở một số quốc gia, các tổ chức phi chính phủ và các đảng đối lập là mục tiêu đàn áp của chính phủ. Chính phủ Bosnia và Herzegovina đã buộc một tổ chức phi chính phủ quốc tế chống tham nhũng phải đóng cửa trong một vài ngày sau khi có thông báo cáo buộc quan chức chính phủ tham nhũng. Ở Nga, các nhà chức trách tăng cường sách nhiễu nhiều tổ chức phi chính phủ hoạt động chủ yếu trong các lĩnh vực nhạy cảm về chính trị và trong năm chính phủ đã sửa đổi luật về chủ nghĩa cực đoan, khiến chính phủ dễ dàng đưa ra những cáo buộc đối với một tổ chức. Văn bản luật cũ vốn đã làm dấy lên nhiều quan ngại về hạn chế đối với quyền tự do lập hội và chỉ trích chính phủ một cách hợp pháp. Tại Bê-la-rút, mặc dù việc trả tự do cho 9 tù nhân chính trị là động thái được hoan nghênh, những vẫn còn quan ngại về những hạn chế tùy tiện của chính phủ đối với quyền tự do hội họp và lập hội và thường xuyên gây khó dễ cho các nhà hoạt động độc lập. Ở Nga, cảnh sát đôi khi sử dụng vũ lực để ngăn cản các nhóm tham gia các cuộc biểu tình hòa bình, đặc biệt là các cuộc biểu tình của phe đối lập.
Trong khu vực có cả dấu hiệu tích cực lẫn tiêu cực về vấn đề quản lý dân chủ. Ở khía cạnh tích cực, Chính phủ được bầu lên dân chủ ở Kô-xô-vô đã tuyên bố độc lập ngày 17/2 và đã đưa ra bản hiến pháp và các bộ luật với các điểu khoản về nhân quyền mẫu mực. Tuy nhiên, các quốc gia khác không đạt được những kết quả khả quan như vậy. Cuộc bầu cử tổng thống hồi tháng 2 ở Ác-mê-ni-a sai sót nghiêm trọng và kéo theo những cuộc biểu tình hòa bình nhưng chính phủ cuối cùng cũng đã dập tắt bằng bạo lực. Ở Nga, cuộc bầu cử tổng thống hồi tháng 3 bộc lộ nhiều vấn đề cả trong chiến dịch tranh cử lẫn trong ngày bầu cử: truyền thông do chính phủ kiểm soát hoặc ủng hộ chính phủ thiên vị đảng cầm quyền và các ứng cử viên của đảng này, các nhà chức trách không cho các ứng cử viên đảng đối lập đăng ký, thiếu cơ hội bình đẳng khi tiến hành tranh cử và gian lận phiếu bầu. Các cuộc bầu cử Quốc hội ở Bê-la-rút không đáp ứng được những cam kết của OSCE về bầu cử dân chủ và tất cả 110 người thắng cử đều là những người ủng hộ chính phủ. Các cuộc bầu cử ở A-zéc-bai-zan cũng không đáp ứng những yêu cầu chủ yếu của OSCE.
Những lo ngại về nhân quyền không chỉ dừng lại ở phía Đông lục địa này. Một số nền dân chủ vững mạnh ở Tây và Trung Âu cũng phải vật lộn với nhiều khó khăn do dòng người di cư mới từ Trung Đông, châu Phi và những nơi khác đến khiến các nguồn lực kinh tế-xã hội bị căng trải và dẫn đến những hạn chế đối với người nhập cư và nhiều cáo buộc về việc đối xử không nhân đạo. Ở nhiều quốc gia, các trại tạm giam dành cho những ngưới không có giấy tờ tùy thân rất sơ sài, các trại giam dành cho những người bị giam giữ khác còn tồi tệ hơn. Đại đa số các loại hình tội ác nghiêm trọng ở U-crai-na trong năm liên quan đến người châu Phi, Trung Đông và người châu Á. Ở Nga, các cuộc tấn công mang tính chất bài ngoại và mang tính chất sắc tộc vốn trầm trọng và gia tăng tiếp tục diễn ra. Có nhiều biểu hiện về chủ nghĩa chống người Do Thái ở nhiều quốc gia trong khu vực và các vụ tấn công bằng bạo lực đối với người Do Thái vẫn là một mối lo ngại. Ở một số quốc gia, cả Ý và Hung-ga-ri, thành viên cộng đồng người Rô-ma là đối tượng của tình trạng bạo lực xã hội, trong một số trường hợp còn xảy ra thường xuyên và gây chết người nghiêm trọng hơn những năm trước.
Pháp, Đức, Hà Lan, Thụy Sĩ và Anh tìm cách cấm ngôn luận có tính phỉ báng để bảo vệ người thiểu số trước tình trạng phân biệt đối xử và bạo lực. Tuy nhiên, một số nhà quan sát nhân quyền lo ngại rằng quy định này sẽ hạn chế quyền tự do ngôn luận.
Tình hình ở một số quốc gia điển hình
Ở Ác-mê-ni-a có sự thụt lùi đáng kể về dân chủ như tình trạng bạo lực tồi tệ nhất sau bầu cử ở khu vực Cáp-ca-dơ trong những năm gần đây. Sau các cuộc biểu tình nhìn chung là hòa bình kéo dài vài tuần sau cuộc bầu cử tổng thống đầy tranh cãi hồi tháng 2, Chính phủ đã dùng vũ lực để giải tán những người biểu tình ngày 1-2 tháng 3, khiến đụng độ xảy ra và làm 10 người chết. Tình trạng bạo lực khiến Chính phủ phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp trong 20 ngày và cấm phương tiện truyền thông độc lập được đưa tin, trong thời gian đó chính phủ hạn chế nghiêm ngặt các quyền tự do dân sự. Khoảng thời gian còn lại trong năm, có những hạn chế nghiêm ngặt đối với quyền tự do hội họp hòa bình và bày tỏ chính kiến mà không bị trả thù; một số người ủng hộ phe đối lập đã bị kết tội và lĩnh những mức án nặng vì những lý do có vẻ liên quan đến chính trị. Tin cho biết đến cuối năm, 59 người ủng hộ đảng đối lập vẫn bị tù vì những lý do có vẻ liên quan đến chính trị; không quan chức chính phủ nào bị truy tố vì liên quan đến các tội ác gây ra trong thời gian bầu cử. Bất chấp những thành công của một nhóm tìm kiếm sự thật có tính cân bằng về chính trị do chính phủ lập ra để điều tra các vụ việc xảy ra hồi tháng 3, môi trường dân chủ vẫn ảm đạm bởi tình trạng sách nhiễu, trả thù và giám sát thuế đối với giới truyền thông độc lập và các nhà hoạt động của xã hội dân sự.
Ở A-zéc-bai-zan, Ilham Aliyev đã được bầu lại làm tổng thống nhiệm kỳ hai hồi tháng 10 trong một tiến trình mà các nhà quan sát đánh giá là không đáp ứng những tiêu chuẩn quốc tế về bầu cử dân chủ, bất chấp một số cải thiện của chính phủ trong vấn đề quản lý bầu cử. Những bất cập này gồm hạn chế nghiêm trọng việc tham gia chính trị và đối với truyền thông, gây áp lực và hạn chế các nhà quan sát và sai sót trong kiểm phiếu bầu cử và các tiến trình lên danh sách. Trong năm, hạn chế và áp lực đối với truyền thông trở nên tồi tệ hơn. Một tổ chức phi chính phủ giám sát truyền thông cho biết trong nửa đầu của năm 2008 có 22 hành động phỉ báng và tấn công phóng viên, tăng hơn so với 11 vụ trong cùng kỳ năm 2007 nhưng không ai bị truy cứu trách nhiệm. Một số phóng viên vẫn bị tù vì những cáo buộc mà nhiều người cho là vì động cơ chính trị. Ngày 30/12, Chính phủ thông báo là từ ngày 1/1/2009 sẽ không cho phép Đài châu Âu Tự do/Đài Tự do, Đài tiếng nói Hoa Kỳ và BBC được tiếp tục phát trên sóng đài truyền hình quốc gia và sóng FM. Nếu không có các phương tiện truyền thông quốc tế này, công chúng không còn được tiếp cận với tin tức trung thực từ bất cứ phương tiện truyền thông phát sóng rộng rãi nào.
Tại Bê-la-rút, thành tích nhân quyền của Chính phủ vẫn rất tồi tệ, các giới chức thường xuyên gây ra các vụ vi phạm nghiêm trọng. Bất chấp những đảm bảo trước đó của Chính phủ, các cuộc bầu cử quốc hội tổ chức hồi tháng 9 không tự do mà cũng chẳng công bằng. Các giới chức không chịu trách nhiệm vì những vụ mất tích có động cơ chính trị trước đó. Điều kiện nhà tù cực kỳ tồi tàn và có những báo cáo cho biết vi phạm đối với tù nhân và những người bị giam giữ vẫn diễn ra. Bộ máy tư pháp thiếu sự độc lập. Chính phủ hạn chế hơn nữa các quyền tự do dân sự, trong đó có tự do báo chí, tự do ngôn luận, tự do hội họp, lập hội và tự do tôn giáo. Các lực lượng an ninh quốc gia tùy tiện sử dụng vũ lực ùy để giải tán những người biểu tình hòa bình. Tham nhũng vẫn là một vấn nạn. Các tổ chức phi chính phủ và các đảng phái chính trị bị sách nhiễu, phạt, bị truy tố và đóng cửa hoạt động. Các chức sắc tôn giáo bị phạt hoặc trục xuất vì hành đạo và một số nhà thờ bị đóng cửa.
Ở Gru-zi-a, Tổng thống Mikheil Saakashvili đã tái đắc cử hồi tháng 1 trong một cuộc bầu cử mà các nhà quan sát quốc tế cho là phù hợp với các tiêu chuẩn bầu cử dân chủ của OSCE. Tuy nhiên, các quan sát viên quốc tế cũng chỉ ra những thách thức nghiêm trọng, đó là những cáo buộc về trả thù, gây áp lực và sai sót trong vấn đề kiểm phiếu. Những vấn đề này cũng xảy ra trong các cuộc bầu cử quốc hội hồi tháng 5. Có những cáo buộc về các vụ giam giữ vì động cơ chính trị. Tính đa dạng của truyền thông đã suy giảm khi các lực lượng đối lập mất quyền kiểm soát đối với đài truyền hình quốc gia độc lập duy nhất còn lại. Có tin là trong cuộc xung đột hồi tháng 8, các hoạt động quân sự của Gru-zi-a và Nga tùy tiện sử dụng vũ lực khiến nhiều dân thường bị giết hại, trong đó có cả một số phóng viên.
Thành tích nhân quyền trong nước của Liên bang Nga tiếp tục xu hướng tiêu cực với nhiều báo cáo về các vấn đề nhân quyền và các vụ vi phạm trong năm của chính phủ và trong xã hội. Có tin là trong cuộc xung đột hồi tháng 8, các hoạt động quân sự của Gru-zi-a và Nga tùy tiện sử dụng vũ lực khiến nhiều dân thường bị giết hại, trong đó có cả một số phóng viên. Thành tích nhân quyền của chính phủ vẫn rất nghèo nàn ở Bắc Cáp-ca-dơ, có tin là lực lượng an ninh liên quan đến các vụ giết hại, đánh đập, lạm dụng, bạo lực và đối xử tàn tệ, nhưng không bị truy cứu. Tại Chechnya, Ingushetia và Dagestan, các lực lượng an ninh bị cáo buộc trách nhiệm đối với các vụ giết hại bừa bãi và bắt cóc vì động cơ chính trị; trong năm thứ hai đã có sự gia tăng đáng kể số vụ giết hại cả dân thường và quan chức tại Ingushetia, thường do những kẻ không rõ danh tính tiến hành.
Các quyền tự do tiếp tục bị hạn chế, phản ánh sự thiếu trách nhiệm của Chính phủ đối với công dân. Áp lực của chính phủ làm suy giảm quyền tự do bày tỏ và sự độc lập của truyền thông và Nga vẫn là một môi trường nguy hiểm cho phóng viên tác nghiệp. 5 phóng viên đã bị giết hại, một là tại Ingushetia, do cảnh sát gây ra. Những vụ giết hại các phóng viên từ những năm trước vẫn chưa được giải quyết. Chính phủ hạn chế quyền tự do hội họp, cảnh sát đôi khi dùng bạo lực ngăn cản không cho các nhóm tham gia các cuộc biểu tình hòa bình. Sự thù hằn và sách nhiễu của các giới chức đối với một số tổ chức phi chính phủ, đặc biệt là những tổ chức giám sát nhân quyền và những tổ chức nhận tài trợ nước ngoài, phản ánh hạn chế tổng thể không gian dành cho xã hội dân sự. Với một hệ thống chính trị tập trung cao độ, quyền lực tập trung vào tổng thống và văn phòng thủ tướng, những vấn đề xảy ra trong cuộc bầu cử Duma Quốc gia tháng 12/2007 đã lặp lại trong cuộc bầu cử tổng thống hồi tháng 3, không đáp ứng nhiều tiêu chuẩn quốc tế về bầu cử dân chủ.
Cận Đông và Bắc Phi
Trong năm qua, Trung Đông được đặc trưng bởi những thách thức nghiêm trọng đối với việc thúc đẩy dân chủ và nhân quyền, mặc dù khu vực cũng đã có một số bước tiến đáng kể.
Một số chính phủ, bao gồm Ai Cập, I-ran, Li-bi, Xi-ri, tiếp tục bỏ tù các nhà hoạt động vì tín ngưỡng của họ. Ayman Nour, người về thứ hai trong cuộc bầu cử tổng thống Ai Cập năm 2005, vẫn bị tù ở Ai Cập trong suốt thời gian báo cáo này tường trình (mặc dù đã được thả ngày 18/2/2009). Chính phủ I-ran thường xuyên giam giữ và truy tố các nhà hoạt động ủng hộ nữ quyền và sinh viên, các nhà hoạt động công đoàn và những người bảo vệ nhân quyền. Các giới chức I-ran tiếp tục đàn áp các tổ chức xã hội nhân sự, đáng chú ý là việc đóng cửa Trung tâm Bảo vệ Quyền con người ngày 21/12 khi trung tâm này chuẩn bị kỷ niệm 60 năm ngày ra đời Tuyên ngôn Thế giới về Nhân quyền. Chính phủ Li-bi hồi tháng 3 thông báo đã thả nhà hoạt động chính trị Fathi El-Jahmi, nhưng trong năm ông vẫn bị giam tại Trung tâm y tế Tripoli và thỉnh thoảng mới được về thăm gia đình. Tại Xi-ri, Chính phủ đã giam giữ một số thành viên cao cấp của cộng đồng nhân quyền, cụ thể là các cá nhân liên quan tới hội đồng quốc gia của tổ chức Tuyên Ngôn vì Sự thay đổi Dân chủ Quốc gia Damascus, một tổ chức lãnh đạo của các nhóm đối lập đòi cải tổ.
Cùng với việc được truy cập thông tin rộng rãi hơn thông qua Internet và truyền hình vệ tinh là những hạn chế lớn hơn đối với truyền thông, kể cả những người viết nhật ký mạng. Tại Ai Cập, cảnh sát bị cáo buộc đã giam giữ và đánh đập những người viết nhật ký mạng. Người viết nhật ký mạng nổi tiếng nhất I-ran, Hossein Derakhshan, bị bắt hồi cuối năm. Tunisia hạn chế quyền tự do truyền thông, các nhà chức trách bắt hoặc gây khó dễ đối với những người viết nhật ký mạng. Ở I-rắc, các phóng viên tiếp tục đấu tranh cho sự an toàn trong khi đưa tin về các vấn đề chính trị, nữ quyền và vấn đề đồng giới. Mặc dù số vụ giết hại phóng viên ở I-rắc trong năm qua có giảm, nhưng tỉ lệ bị giết hại vẫn còn cao.
Nhiều quốc gia trong khu vực tiếp tục hạn chế quyền tự do tôn giáo và bày tỏ. I-ran giam giữ 7 chức sắc của đạo Baha’i từ tháng 5 và Tổng thống I-ran tiếp tục không công nhận Israel. Ả-rập Xê-út nghiêm cấm theo các đạo khác ngoài Hồi giáo dòng Suni, các nhóm tôn giáo thiểu số bị phân biệt đối xử trong vấn đề học hành, việc làm và đại diện trong chính quyền. Ở Ai Cập, các tín đồ tôn giáo không được chính phủ công nhận chịu nhiều khó khăn ở góc độ cá nhân và tập thể. Ở các quốc gia khác, như Ba-ranh và An-giê-ri, đã ban hành luật phân biệt đối xử hoặc giống như Gioóc-đa-ni, tiếp tục các chính sách thiên vị đối với các tôn giáo đa số.
Tình trạng phân biệt đối xử về pháp luật và xã hội cũng như tình trạng bạo lực đối với phụ nữ tiếp tục diễn ra trên toàn khu vực. Các nhà hoạt động vì nữ quyền ở I-ran bị sách nhiễu, vi phạm, bị bắt và bị kết tội “gây nguy hại đối với an ninh quốc gia” vì tham gia các cuộc biểu tình hòa bình và yêu cầu đối xử bình đẳng theo luật của I-ran thông qua chiến dịch 1 triệu chữ ký. Tuy nhiên, các nước khác trong khu vực đã chứng kiến những tiến bộ đáng kể về nữ quyền và phụ nữ đã tích cực đóng vai trò lãnh đạo tại các chính quyền trung ương và địa phương. Tại Cô-oét, 27 phụ nữ đã chạy đua trong các cuộc bầu cử toàn quốc hồi tháng 5/2008, mặc dù không một ứng cử viên nào đắc cử. Cũng trong năm, Các tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất đã bổ nhiệm một nữ thẩm phán và hai nữ đại sứ.
Trong vài năm qua, một số quốc gia ở Trung Đông đã có những bước tiến đáng kể trong việc giải quyết các vụ vi phạm lao động và tăng cường tiêu chuẩn lao động. Ô-man và Ba-ranh đã ban hành các đạo luật toàn diện chống buôn người, Gioóc-đa-ni đã mở rộng các điều khoản bảo vệ trong luật lao động đối với những người nước ngoài làm giúp việc trong các gia đình. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức nghiêm trọng về vấn đề bảo vệ người lao động nước ngoài và thực hiện các luật và quy định lao động hiện hành đối với mọi người lao động, đặc biệt là lao động trong ngành xây dựng và những người giúp việc trong gia đình.
Tình hình ở một số quốc gia điển hình
Tại Ai Cập, trong năm qua Chính phủ không tôn trọng các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do lập hội và tự do tôn giáo. Cụ thể, các vụ bắt giam những người viết nhật ký mạng có vẻ như chủ yếu liên quan tới nỗ lực của họ nhằm tổ chức các cuộc biểu tình trên các blog của họ và tham gia vào các cuộc biểu tình trên đường phố và các hoạt động khác. Đạo luật về tình trạng khẩn cấp, ban hành năm 1967, vẫn có hiệu lực; các lực lượng an ninh tùy nghi sử dụng vũ lực, đánh đập, lạm dụng tù nhân và những người bị giam giữ, nhưng trong hầu hết các trường hợp họ đều không bị truy cứu.
Chính phủ I-ran tăng cường chiến dịch trả đũa có hệ thống đối với các nhà cải cách, các học giả, các phóng viên và những người bất đồng chính kiến bằng cách bắt giữ tùy tiện, đánh đập và xét xử bí mật, đôi khi kết thúc bằng những bản án tử hình. Những công dân có hai quốc tịch Iran và Mỹ và những người I-ran có tiếp xúc hoặc tới Mỹ, tiếp tục là đối tượng bị trả thù và sách nhiễu. Trước các cuộc bầu cử quốc hội hồi tháng 3, Hội đồng Guardian đã bác khoảng 1.700 ứng cử viên có tư tưởng cải cách, cho rằng họ không đủ tiêu chuẩn tham gia tranh cử.
Tình hình an ninh chung ở I-rắc về cơ bản đã cải thiện, đã có sự hòa giải và giảm căng thẳng ở một số tỉnh. Tuy nhiên, tình trạng bạo lực của các lực lượng nổi dậy và cực đoan chống lại dân thường làm suy yếu khả năng duy trì pháp quyền của chính phủ, gây ra nhiều vụ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng và lan rộng. Tuy nhiên, cũng đã có một số diễn biến tích cực trong đó có việc thông qua Luật bầu cử cấp tỉnh ngày 24/9 kêu gọi tiến hành bầu cử ở 14 tỉnh có đa số người Ả-rập vào ngày 31/1/2009 và các cuộc bầu cử vào cuối năm ở ba tỉnh của người Cuốc và Tameem (Kirkuk). Việc thông qua đạo luật cho phép thành lập Cao ủy độc lập về Quyền con người theo quy định của Hiến pháp hôm 16/11 là một bước tiến nữa trong việc thể chế hóa việc bảo vệ các quyền này.
Tại Gioóc-đa-ni, các nhà hoạt động xã hội dân sự bày tỏ lo ngại về một luật mới về vấn đề lập hội, mặc dù chưa được thực hiện, nhưng luật này cho phép Chính phủ từ chối đăng ký của các tổ chức phi chính phủ vì bất cứ lý do gì; giải tán các hội và can thiệp vào việc quản lý, tổ chức thành viên và hoạt động của các tổ chức phi chính phủ. Theo các tổ chức phi chính phủ quốc tế và địa phương, tình hình ở các nhà tù tiếp tục quá tải, thiếu nhân viên, không đủ lương thực, thuốc men và hạn chế việc thăm nuôi. Mặc dù Luật Gioóc-đa-ni cấm đánh đập nhưng tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho biết đánh đập diễn ra phổ biến và thường xuyên. Công dân và các tổ chức phi chính phủ có báo cáo cho biết tù nhân chính trị, kể cả những người Hồi giáo bị kết tội chống lại an ninh quốc gia, bị vi phạm nhiều hơn so với các tù nhân khác, nhưng cảnh sát có hành vi vi phạm đối với tù nhân không hề bị truy cứu trách nhiệm. Phụ nữ nắm giữ rất ít vị trí lãnh đạo trong chính quyền, mặc dù vẫn nhiều hơn ở những nơi khác trong khu vực; bạo lực trong nước và những tội danh gọi là tội bôi nhọ danh dự vẫn tồn tại dai dẳng. Luật báo chí năm 2007 bỏ điều khoản bỏ tù đối với các phóng viên vì tội danh ý thức hệ. Tuy nhiên, việc giam giữ hạn chế và bỏ tù phóng viên vì bôi nhọ danh dự và vu khống tiếp tục được ghi nhận trong các điều khoản của bộ luật hình sự. Nhiều phóng viên cho biết sự đe dọa áp dụng các hình phạt nghiêm khắc dẫn đến tình trạng tự kiểm duyệt. Tháng 7, Luật Lao động đã được sửa đổi, với đối tượng điều chỉnh là những người lao động nông nghiệp và người giúp việc gia đình, giúp bảo vệ họ theo một số điều khoản trong luật.
Năm thứ tư liên tiếp, bạo lực trong nước và các cuộc chiến chính trị đã cản trở khả năng cải thiện tình hình nhân quyền của Li-băng. Ngày 7/5, những tay súng đối lập thuộc Đảng Hizballah, đảng đối lập với Đảng Shia và là một tổ chức khủng bố, đã kiểm soát sân bay quốc tế Beirut và một số khu vực thuộc phía tây Beirut. Ngày 21/5, sau khi 84 người bị chết và khoảng 200 người bị thương, các nhà lãnh đạo đã đạt được thỏa thuận chấm dứt bạo lực và đối đầu chính trị kéo dài 18 tháng. Bất chấp việc đình chiến và việc quốc hội bầu Tổng thống Michel Sleiman hồi tháng 5, Hizballah vẫn có ảnh hưởng đáng kể ở nhiều vùng trên cả nước; Chính phủ không đạt được tiến bộ rõ rệt nào trong việc giải tán và giải giáp các nhóm vũ trang, trong đó có Hizballah.
Chính phủ Xi-ri tiếp tục vi phạm các quyền riêng tư của công dân và áp đặt những hạn chế đáng kể đối với quyền tự do ngôn luận, báo chí, hội họp và lập hội trong bầu không khí tham nhũng và vô trách nhiệm của chính phủ. Các lực lượng an ninh đã giải tán các cuộc hội họp của các tổ chức nhân quyền và bắt giam các nhà hoạt động, các nhà tổ chức và những người chỉ trích chính phủ khác mà không theo trình tự luật pháp đúng đắn. Trong năm, Chính phủ đã kết án tù đối với một số thành viên nổi bật của cộng đồng nhân quyền, đặc biệt là các cá nhân liên quan đến hội đồng quốc gia của Tổ chức Tuyên ngôn vì sự Thay đổi Dân chủ Quốc gia Damascus (DDDNC), một tổ chức lãnh đạo của các nhóm đối lập đòi cải cách.
Tại Tuy-ni-di, Chính phủ tiếp tục đàn áp mạnh mẽ, có hệ thống quyền tự do bày tỏ và lập hội. Chính phủ không khoan nhượng trước chỉ trích công khai của các nhà hoạt động đối lập và nhân quyền, trả thù, tiến hành điều tra hình sự và gây khó dễ đối với biên tập viên, phóng viên để hạn chế sự chỉ trích. Các giới chức kiểm duyệt gắt gao các ấn phẩm in và trực tuyến, thường xuyên sách nhiễu phóng viên. Các lực lượng an ninh đã giết hại một nhà biểu tình chính trị và những người giam giữ bị đánh đập, cưỡng hiếp, ép cung.
Nam và Trung Á
Năm 2008, Nam và Trung Á được đánh dấu bởi những cuộc tấn công đối với các quyền cơ bản, trong đó có quyền tự do ngôn luận, tự do tôn giáo và lập hội.
Một số chính phủ trong khu vực tiếp tục sách nhiễu các phóng viên và các cơ quan truyền thông, một số quốc gia tiếp tục hạn chế quyền tự do tiếp cận thông tin trên Internet, đặc biệt ở Trung Á. Tại Kyrgyzstan, Chính phủ đã loại bỏ các chương trình của một đài truyền hình độc lập nổi tiếng khỏi hệ thống đài phát thành truyền hình của nhà nước. Một nhà cung cấp dịch vụ Internet do chính phủ kiểm soát tại Kazakhstan thỉnh thoảng chặn một số tin tức cụ thể và các trang web dành cho phe đối lập. Cả hai chính phủ này đều áp dụng những hình phạt nặng đối với tội phỉ báng dành cho các phóng viên và trong một số trường hợp, phóng viên phải rời bỏ các quốc gia này do lo sợ về sự an toàn của bản thân. Như trong những năm trước, phóng viên tác nghiệp tại Turkmenistan bị Chính phủ sách nhiễu, bắt bớ, giam giữ trong các trung tâm điều trị tâm lý. Tại Áp-ga-nít-xtan, Chính phủ đã kết tội một sinh viên báo chí vì tội phỉ báng và kết án tù chung thân do truyền bá một bài báo tải từ mạng Internet về nữ quyền ở các nước Hồi giáo. Tòa án phúc thẩm đã giảm mức án xuống còn 20 năm tù. Tại Pa-kít-xtan, các vụ bắt bớ phóng viên đã giảm sau cuộc bầu cử chính phủ mới. Tuy nhiên, những kẻ không rõ danh tính tiếp tục trả thù, bắt cóc và giết hại phóng viên, đặc biệt ở khu vực có xung đột nội bộ. Tại Sri-lan-ka, các quan chức quốc phòng và chính phủ thường có những phát biểu đe dọa các cơ quan truyền thông độc lập sau một số cuộc tấn công các thành viên của giới báo chí chưa được giải quyết.
Quyền tự do tôn giáo bị tấn công với việc quốc hội Kazakhstan, Kyrgyzstan và Tajikistan đưa ra các luật tăng cường hạn chế đối với quyền tự do tôn giáo, ảnh hưởng mạnh mẽ tới các nhóm tôn giáo thiểu số và bạo lực chống các nhóm thiểu số ở bang Orissa của Ấn Độ. Những hành động này diễn ra trong bối cảnh chính phủ Kazakhstan, Tajikistan và Uzbekistan tăng cường sách nhiễu các nhóm tôn giáo thiểu số. Turkmenistan hoan nghênh chuyến thăm của một phóng viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc về Tự do tôn giáo, nhưng chính phủ vẫn kiểm soát và theo dõi chặt chẽ mọi hoạt động tôn giáo.
Trong khu vực vẫn tồn tại những vấn đề nghiêm trọng về quyền lao động. Tình trạng lao động trẻ em vẫn xảy ra trong ngành nông nghiệp và chế tạo tại Áp-ga-nít-xtan, Pa-kít-xtan và Ấn Độ. Tại Kyrgyzstan và Tajikistan, lao động trẻ em phổ biến trong ngành sản xuất bông và các ngành khác, còn Uzbekistan tiếp tục buộc nhiều học sinh phải làm việc trên những cánh đồng trồng bông. Mặc dù Chính phủ Kazakhstan đang có những bước tiến để xóa bỏ nạn lao động trẻ em, những tình trạng này vẫn xảy ra trong ngành bông và sản xuất thuốc lá. Cưỡng ép lao động, đặc biệt trong các khu vực phi chính thức lớn và trong các nhóm thiểu số chịu thiệt thòi, tiếp tục xảy ra ở Nê-pan, Pa-kít-xtan và Ấn Độ. Các nhà tổ chức lao động ở Băng-la-đét cho biết cảnh sát có những hành vi trả thù và lạm dụng và tăng cường giám sát.
Mặc dù một số chính phủ trong khu vực hạn chế đối lập chính trị và cấm cạnh tranh bầu cử thực sự, nhưng ở Nam Á đã có những cải thiện về bầu cử và cạnh tranh chính trị. Tại Pa-kít-xtan, hai đảng chính trị đối lập chính là Đảng Nhân dân Pa-kít-xtan và Đảng Liên đoàn Nawaz Hồi giáo Pa-kít-xtan đều giành đa số trong cuộc bầu cử quốc hội rất cạnh tranh và hình thành chính phủ liên minh, chấm dứt 9 năm quân đội cầm quyền. Nhân dân Man-đi-vơ đã bầu một cựu tù nhân chính trị làm tổng thống trong một cuộc bầu cử tự do và công bằng, thay đổi một cách hòa bình nhà lãnh đạo châu Á tại vị lâu nhất. ủy ban Bầu cử Độc lập của Áp-ga-nít-xtan đã nỗ lực chuẩn bị cho vòng hai cuộc bầu cử của Áp-ga-nít-xtan kể từ khi Ta-li-ban sụp đổ. Các cuộc bầu cử ở Nê-pan đã cho ra đời cơ quan lập pháp nhiều đại diện nhất trong lịch sử quốc gia và quốc hội mới sau đó đã tuyên bố Nê-pan là nước cộng hòa dân chủ theo hình thức liên bang, giải tán một cách hòa bình nền quân chủ chuyên chế. Băng-la-đét đã tổ chức các cuộc bầu cử quốc hội tự do và công bằng với một số điểm bất thường và đôi khi vẫn xảy ra tình trạng bạo lực. Các cuộc bầu cử và sau đó là cuộc chuyển giao quyền lực một cách hòa bình đã chấm dứt hai năm của chính phủ được quân đội bảo trợ. Tại Bu-tan, các cuộc bầu cử hạ viện đã chấm dứt giai đoạn chuyển tiếp sang một nền quân chủ lập hiến và hạn chế, có sự giám sát và tham gia thực sự của người dân.
Tình hình một số quốc gia điển hình
Mặc dù tình hình nhân quyền ở Áp-ga-nít-xtan đã được cải thiện đáng kể từ khi Ta-li-ban sụp đổ năm 2001, tình hình nhân quyền của nước này vẫn tồi tệ do các tổ chức chính quyền trung ương yếu kém và tình trạng nổi dậy nghiêm trọng. Ta-li-ban, Al-Qa’ida và các nhóm cực đoan khác tiếp tục tấn công các quan chức chính phủ, các lực lượng an ninh, các tổ chức phi chính phủ và các nhân viên cứu trợ nhân đạo khác và dân thường không vũ trang. Tiếp tục có báo cáo về các vụ bắt bớ và giam giữ tùy tiện, giết hại không bị xét xử, đánh đập, điều kiện nhà tù thiếu thốn. Sự đàn áp của chính phủ và các nhóm vũ trang ngăn cản giới truyền thông hoạt động tự do.
Tại Băng-la-đét, tình trạng bạo lực đã giảm đáng kể. Chính phủ lâm thời đã tổ chức được các cuộc bầu cử thành công, tuy nhiên thành tích nhân quyền vẫn là một mối quan ngại lớn. Tuyên bố tình trạng khẩn cấp do Chính phủ đưa ra hồi tháng 1/2007 và dỡ bỏ ngày 17/12 đã hạn chế nhiều quyền cơ bản, kể cả quyền tự do bày tỏ, tự do lập hội và quyền được bảo lãnh. Phong trào chống tham nhũng của chính phủ nhận được sự ủng hộ rộng rãi của công chúng nhưng cũng dấy lên quan ngại về sự công bằng và bình đẳng theo luật. Mặc dù các vụ sát hại phi pháp đã giảm, nhưng các lực lượng an ninh tiếp tục có những vi phạm nghiêm trọng, trong đó tiến hành các vụ giết hại tùy tiện, chết trong khi bị giam giữ, bắt giam tùy tiện, sách nhiễu phóng viên. Một số thành viên lực lượng an ninh vi phạm nhưng không bị truy cứu trách nhiệm và có những hành vi như đánh đập. Chính phủ không điều tra đến tận gốc các vụ giết hại không bị xét xử.
Tại Kazakhstan, lực lượng chính trị đối lập bị Chính phủ sách nhiễu bằng những cáo buộc hình sự mang động cơ chính trị và hạn chế quyền hội họp. Chính phủ tiếp tục sách nhiễu các phóng viên và các cơ quan truyền thông độc lập và có xu hướng ủng hộ phe đối lập. Vào cuốc năm, Chính phủ xem xét sửa đổi luật điều chỉnh các đảng chính trị, truyền thông và bầu cử. Một số đại diện của xã hội dân sự và các đảng chính trị đối lập chỉ trích tiến trình cho rằng thiếu sự minh bạch. Chính phủ cũng đang xem xét việc sửa đổi luật tôn giáo mà nếu được ban hành đạo luật này sẽ là bước thụt lùi nghiêm trọng về quyền tự do tôn giáo.
Mặc dù Kyrgyzstan có một xã hội dân sự mạnh và một giới truyền thông độc lập, nhưng trong năm qua Chính phủ tăng cường kiểm soát nhiều khía cạnh của đời sống dân sự. Các luật mới và các điều khoản sửa đổi đã áp đặt thêm hạn chế đối với quyền hội họp công cộng, tự do tôn giáo và truyền thông. Tháng 10, mạng lưới phát thanh truyền hình quốc gia đã không cho Đài Tự do/Đài châu Âu phát sóng, giảm sự tiếp cận của công chúng đối với nguồn thông tin độc lập này. Chủ tịch Ủy ban Bầu cử Trung ương đã chạy ra nước ngoài sau khi cho biết bà bị con trai tổng thống ép phải cho đăng ký một ứng cử viên đối lập trong các cuộc bầu cử hội đồng địa phương hồi tháng 10.
Nê-pan trở thành nước cộng hòa dân chủ theo hình thức liên bang ngay sau các cuộc bầu cử hồi tháng 4, cho ra đời một quốc hội có thành phần đại diện đa dạng nhất trong lịch sử đất nước. Mặc dù có các báo cáo về tình trạng bạo lực chính trị, trả thù và những điều bất thường trong quá trình bỏ phiếu, nhưng các quan sát viên cho biết các cuộc bầu cử đều phản ánh ý chí của người dân. Bạo lực, ép cung và trả thù xảy ra liên tục trong năm, miễn truy cứu đối với những kẻ vi phạm nhân quyền, đe dọa truyền thông, bắt bớ tùy tiện, giam giữ lâu dài trước khi xét xử là những vấn đề nghiêm trọng. Thành viên của nhóm Maoist, Liên đoàn thanh niên Cộng sản có liên hệ với nhóm Maoist và các nhóm nhỏ, thường là các nhóm sắc tộc có vũ trang, tiến hành nhiều vụ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng, như sử dùng vũ lực tùy tiện, bất hợp pháp, đánh đập và bắt cóc. Một số nhóm vũ trang, chủ yếu ở khu vực Terai, đã tấn công dân thường, quan chức chính phủ, thành viên các nhóm sắc tộc cụ thể, đánh lẫn nhau hoặc tấn công các phần tử Maoist.
Pa-kít-xtan đã quay trở lại với chế độ dân chủ. Các đảng đối lập đã thắng trong các cuộc bầu cử quốc hội hồi tháng 2 và thành lập chính phủ liên minh. Liên minh chỉ tồn tại một khoảng thời gian trong năm nhưng chính phủ vẫn tiếp tục nắm quyền. Tháng 9, Asif Ali Zardari, chồng của cựu Thủ tướng Benazir Bhutto, kế nhiệm Pervez Musharraf làm tổng thống. Chính phủ mới đã bổ nhiệm trở lại 5 trong số 13 thẩm phán tòa án tối cao mà Musharraf đã cách chức trong tuyên bố tình trạng khẩn cấp hồi tháng 11/2007, trong khi 3 người khác nghỉ hưu hoặc từ chức. Tổng tư lệnh quân đội rút 3.000 sĩ quan quân đội khỏi các vị trí trong chính quyền dân sự mà họ đã nắm giữ trong nhiệm kỳ của Musharraf. Bất chấp những bước tiến tích cực này, tình hình nhân quyền vẫn tồi tệ. Các hoạt động quân sự ở vùng tây bắc của đất nước đã làm khiến 1.150 dân thường bị giết hại, các cuộc tấn công ở khu vực đó đã giết hại 825 dân thường nữa, xung đột giữa các giáo phái giết hại khoảng 1.125 người, các cuộc đánh bom cảm tử giết hại hơn 970 người. Đến cuối năm, chiến sự tiếp diễn với du kích quân khiến 200.000 người trở thành vô gia cư.
Tại Xri-lan-ka, sự tôn trọng nhân quyền của Chính phủ được bầu lên một cách dân chủ đã giảm khi xung đột vũ trang leo thang trong cuộc nội chiến kéo dài 25 năm ở nước này. Đến cuối năm, ít có tiến triển trong việc đưa các nhóm thiểu số tham gia vào nền chính trị và các nhóm này tiếp tục bị nhóm đa số vi phạm nhân quyền, như giết hại hoặc mất tích. Chính phủ trục xuất hầu hết các nhân viên cứu trợ nhân đạo quốc tế khỏi khu vực xung đột phía bắc. Mặc dù chính phủ đã có những bước đi đầu tiên trong việc giải quyết vấn để sử dụng lính trẻ em của các nhóm du kích thân chính phủ, nhưng vấn đề này vẫn chưa được giải quyết. Chính phủ không điều tra và truy tố được bất cứ lực lựợng an ninh nào vi phạm nhân quyền và không thực thi các điều khoản hiến pháp về giám sát các cơ quan chính phủ. Xã hội dân sự bị trả thù, giới truyền thông độc lập và các phóng viên luôn trong tình trạng áp lực vì các phần tử thân chính phủ tấn công và đe dọa.
Mặc dù có những cải thiện khiêm tốn, nhưng Chính phủ Turkmenistan tiếp tục có những vi phạm nghiêm trọng và tình hình nhân quyền vẫn tồi tệ. Những tự do về chính trị và dân sự tiếp tục bị hạn chế nghiêm ngặt. Tháng 6, các giới chức đã bắt nhà hoạt động chính trị đồng thời là cựu tù nhân chính trị Gulgeldy Annaniyazov sau khi ông bị cáo buộc quay về nước bất hợp pháp và kết án ông trong một vụ xử kín với mức án 11 năm tù. Các cuộc bầu cử quốc hội hồi tháng 12 không đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Chính phủ tiếp tục nỗ lực sửa đổi luật, kể cả hiến pháp, để phù hợp với các công ước quốc tế.
Chính phủ Uzbekistan đã có những bước tiến giải quyết các mối quan ngại về nhân quyền như quyền của bị cáo, nạn buôn người và lao động trẻ em trong ngành sản xuất bông. Tuy nhiên, vẫn tiếp tục có những vụ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng và việc đánh đập xảy ra có hệ thống trong khi thực thi luật. Các giới chức buộc nhiều trẻ em phải hái bông, đôi khi cho các em sống trong những điều kiện hết sức tồi tàn. Các nhà hoạt động nhân quyền và các phóng viên chỉ trích chính phủ tiếp tục bị sách nhiễu, bị bắt giam tùy tiện, bị truy tố vì động cơ chính trị và bị đánh đập.
Tây Bán cầu
Các chính phủ trong khu vực tiếp tục giải quyết các vụ vi phạm nhân quyền trong quá khứ bằng việc đảm bảo công lý cho các nạn nhân và chấm dứt tình trạng miễn truy cứu trách nhiệm. Tại Cô-lôm-bi-a, một số sĩ quan chỉ huy đã bị điều tra vì các vụ vi phạm nhân quyền quan trọng. Văn phòng Trưởng Công tố đang điều tra 27 quan chức quân đội, trong đó có ba tướng lĩnh và bốn đại tá bị sa thải khỏi lực lượng vũ trang hồi cuối tháng 10 vì bị cáo buộc dính líu đến vụ giết hại 11 em nhỏ ở Soacha, gần Bogota. Một số cuộc điều tra cũng đang được tiến hành ở Chi-lê và Ác-hen-ti-na. Một số cáo trạng đã được đưa ra trong các vụ vi phạm từ những năm 1970 và 1980. Tại Pê-ru, nhà nước tiếp tục truy tố cựu Tổng thống Fujimori và các cựu quan chức chính phủ khác vì tham nhũng và vi phạm nhân quyền nghiêm trọng. Các nhóm giám định pháp y đã khai quật hài cốt và xác định xác của hàng trăm người bị mất tích hoặc bị giết hại và chôn tại các hang động bí mật trong những năm của thập kỷ 1980 và 1990. Ủy ban Chống miễn truy cứu của Liên Hợp Quốc tại Goa-tê-ma-la tiếp tục điều tra 15 vụ nhân quyền nổi bật liên quan đến giết hại phụ nữ, giết hại tài xế xe buýt, buôn người, tấn công và giết hại những người hoạt động công đoàn và những người bảo vệ nhân quyền.
Nhìn chung, các cơ quan bầu cử trên toàn Tây Bán cầu đều duy trì được sự độc lập và động lực mà họ có được trong những năm gần đây. Nhiều tiến trình bầu cử, chẳng hạn như bầu cử tổng thống ở Pa-ra-goay, bầu cử tổng thống sơ bộ ở Hôn-đu-rát và trưng cầu dân ý ở Bô-li-vi-a và Ê-cu-a-đo, được đánh giá là tự do và công bằng. Tuy nhiên, cũng có một số ngoại lệ. Tại Ni-ca-ra-goa, tình trạng gian lận, trả thù và bạo lực diễn ra phổ biến trong các cuộc bầu cử cấp tỉnh, thành. Tại Vê-nê-zu-ê-la, Chủ tịch ủy ban bầu cử tuyên bố gần 300 ứng cử viên thị trưởng và thống đốc bang (hầu hết là thuộc phe đối lập) không đủ điều kiện tranh cử vì vi phạm hành chính.
Trong một số trường hợp, các chính phủ dùng các tiến trình chính trị, chẳng hạn như trưng cầu dân ý về hiến pháp, để theo đuổi những chính sách đe dọa, làm suy yếu các quyền tự do dân chủ và các thể chế, giảm kiểm soát và cân bằng, hoặc củng cố quyền hành pháp. Ở Ê-cu-a-đo, Hiến pháp 2008 bao gồm những điều khoản yêu cầu truyền thông cung cấp cho Chính phủ thời lượng phát sóng tự do, làm dấy lên quan ngại về quyền tự do ngôn luận và báo chí sẽ bị ảnh hưởng. Tại Vê-nê-zu-ê-la, việc thông qua 26 đạo luật “cho phép”, một số trong đó phản ánh những khía cạnh của cuộc trưng cầu dân ý hiến pháp 2007 không thành công, đã đưa vào các điều khoản giảm thẩm quyền của các quan chức được bầu lên và tăng cường tập trung hóa quyền lực.
Cũng có những mối đe dọa đối với quyền tự do báo chí. Tại Vê-nê-zu-ê-la, các cơ quan báo chí và các phóng viên độc lập tiếp tục bị các quan chức cao cấp của chính phủ sách nhiễu, trả thù trên các phương tiện truyền thông của nhà nước. Đài truyền hình độc lập của Vê-nê-zu-ê-la, đài Globovision là đối tượng của cuộc tấn công bằng hơi cay của những người ủng hộ chính phủ. Chính phủ Nicaragoa dùng các biện pháp hành chính, tư pháp và tài chính để làm suy yếu việc thực thi quyền tự do ngôn luận. Mặc dù Chính phủ Bô-li-vi-a nhìn chung tôn trọng quyền tự do báo chí, nhưng chính phủ này vẫn duy trì mối quan hệ thù địch đối với báo giới. Một số tổ chức phi chính phủ cáo buộc rằng Tổng thống Morales và các quan chức chính phủ đã đưa ra những phát biểu miệt thị báo giới, phớt lờ tình trạng bạo lực đối với các phóng viên và các cơ quan truyền thông, chính trị hóa nội dung truyền thông nhà nước và ban hành các luật hạn chế truyền thông độc lập.
Cu-ba tiếp tục là nhà nước độc tài duy nhất ở Tây bán cầu sau cuộc chuyển giao quyền lực phi dân chủ từ Fidel Castro sang cho em trai là Raul Castro.
Tình hình ở một số quốc gia điển hình
Tại Bô-li-vi-a, Chính phủ nỗ lực đưa hiến pháp mới đầy tranh cãi ra trưng cầu dân ý trên toàn quốc, phe đối lập đòi quyền tự trị trong khu vực lớn hơn, những yêu cầu về tài trợ của Chính phủ dẫn đến hàng loạt cuộc đối đầu bạo lực và các vụ biểu tình quy mô lớn. Tình trạng bạo lực lên đến đỉnh điểm hồi tháng 9 ở bang Pando với 13 người chết và thống đốc bang bị bắt giam bất hợp pháp và kéo dài. Tháng 5 và 6, các bang miền đông tổ chức trưng cầu dân ý về quyền tự trị, Chính phủ liên bang không công nhận và cộng đồng quốc tế không giám sát. Cuộc trưng cầu dân ý toàn quốc hồi tháng 8 giúp hầu hết các thống đốc và Tổng thống Evo Morales tiếp tục tại vị, củng cố Đảng Phong trào tiến lên chủ nghĩa xã hội của Tổng thống và nỗ lực của đảng này nhằm tiến hành bỏ phiếu thông qua hiến pháp mới.
Trong bối cảnh cuộc xung đột vũ trang kéo dài 44 năm với các tổ chức khủng bố, Chính phủ Cô-lôm-bi-a tiếp tục nỗ lực cải thiện tình hình nhân quyền, đặc biệt thực hiện Luật Công lý và Hòa bình, một tiến trình giúp xác minh khoảng 164 nghìn tội ác và tiến đến cải cách hệ thống tư pháp quân đội. Trong 10 tháng đầu năm, số vụ giết hại giảm 6%, bắt cóc giảm 14% so với năm 2007, trong khi đó các vụ điều tra về dính líu giữa các chính trị gia và các nhóm bán quân sự phát hiện 70 nghị sĩ và 15 thống đốc có liên quan, một số trong số này đã bị bỏ tù. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề xã hội và các vụ vi phạm nhân quyền của Chính phủ, trong đó có giết hại không bị xét xử, hợp tác quân đội với các nhóm vũ trang bất hợp pháp, sách nhiễu phóng viên và các nhóm nhân quyền. Các tổ chức khủng bố, đáng chú ý là Lực lượng Vũ trang Cách mạnh Cô-lôm-bi-a và Quân đội Giải phóng Quốc gia đã tiến hành nhiều vụ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng, trong đó có giết hại vì mục đích chính trị, bắt cóc, ép dời bỏ nhà cửa hàng loạt, tuyển binh lính trẻ con và tấn công các nhà hoạt động nhân quyền, giáo viên và các nhà hoạt động công đoàn.
Tại Cu-ba, so với năm trước có sự gia tăng đàn áp quyền tự do ngôn luận và hội họp. Sách nhiễu gia tăng đối với những người bất đồng chính kiến, trong đó các quan chức an ninh hoặc các nhóm do chính phủ tổ chức đánh đập các nhà hoạt động. Chính phủ còn gia tăng sử dụng biện pháp giam giữ tạm thời và thả mà không có cáo buộc nào để đe dọa các nhà hoạt động và ngăn cản không cho họ tổ chức các hoạt động. Ít nhất có 219 tù nhân chính trị bị tù trong các điều kiện thiếu thốn và đe dọa mạng sống, bị đánh đập và không cho điều trị bệnh. Những người được thả trong năm là những người đã thụ án xong. Chính phủ tiếp tục hạn chế không cho công dân tiếp cận các nguồn thông tin độc lập, cụ thể là hạn chế truy cập Internet, bất chấp thực tế là lần đầu tiên họ đã cho phép công dân được sở hữu máy tính cá nhân.
Goa-tê-ma-la đã có nỗ lực cải thiện tình hình nhân quyền. ủy ban chống Miễn truy cứu của Liên Hợp Quốc ở Goa-tê-ma-la tiếp tục điều tra các vụ vi phạm nhân quyền nổi bật và mở rộng năng lực điều tra qua việc hình thành một đơn vị công tố viên mới. Tuy nhiên, tình trạng bạo lực lan tràn và không bị truy cứu vẫn tiếp tục xảy ra. Thành viên lực lượng cảnh sát quốc gia gây ra các vụ giết hại không bị xét xử và trong nhiều trường hợp, các giới chức đã thuyên chuyển các sĩ quan cảnh sát hoặc sa thải họ chứ không điều tra và truy tố những người bị cáo buộc vi phạm. Hình thức bạo lực khác xuất phát từ các vụ của các băng nhóm, cưỡng hiếp, ép cung, tội phạm có tổ chức và buôn bán ma tuý. Những người hoạt động công đoàn bị đe dọa sử dụng bạo lực hoặc bị những kẻ tấn công không rõ danh tính giết hại. Tình trạng tham nhũng trong chính phủ vẫn là một vấn đề nghiêm trọng. Các điều tra công khai cho thấy tình trạng thiếu lòng tin đối với hầu hết các cơ quan chính phủ.
Chính phủ của Đảng Sandinista ở Ni-ca-ra-goa gạt bỏ các quan sát viên quốc tế có uy tín khỏi các cuộc bầu cử cấp tỉnh, thành hồi tháng 11. Những cuộc bầu cử này có tình trạng gian lận phổ biến, nhiều điều bất thường và cả đe dọa trả thù. Quốc gia này tiếp tục không tôn trọng pháp quyền, để xảy ra tình trạng tham nhũng có hệ thống và cơ quan tư pháp và cả các cơ quan chính phủ khác đều bị chính trị hóa. Chính phủ và các chủ thể khác đe dọa trả thù và gây khó khăn cho các phóng viên và các nhóm xã hội dân sự không ủng hộ các chính sách của chính quyền.
Tại Vê-nê-zu-ê-la, cộng đồng các tổ chức phi chính phủ cho biết có sự suy giảm cả các quyền dân chủ và nhân quyền, với những hệ quả nghiêm trọng. Trong năm Quốc hội thông qua 26 bộ luật trong đó có các điều khoản hạn chế phạm vi thẩm quyền của các quan chức được bầu lên, tăng cường tập trung quyền lực. Chính phủ bị cộng đồng quốc tế chỉ trích và cáo buộc vi hiến khi tuyên bố 272 ứng cử viên trong các cuộc bầu cử thị trưởng và thống đốc bang là không đủ điều kiện tranh cử; đa số các ứng cử viên này là thuộc phe đối lập. Tổng thống Chavez tuyên bố ý định đưa ra trưng cầu dân ý một bản hiến pháp nữa vào ngày 15/2/2009 cho phép bỏ điều khoản quy định nhiệm kỳ đối với tổng thống và lần đầu tiên áp dụng đối với tất cả các quan chức được bầu lên. Có rất nhiều hạn chế đáng kể và nhiều mối đe dọa đối với quyền tự do bày tỏ, kể cả tự do truyền thông. Các quan chức chính phủ công khai miệt thị và đe dọa trả thù các cơ quan truyền thông độc lập và các phóng viên trên phương tiện truyền thông của nhà nước. Chính phủ kiện ra tòa một đài truyền hình Vê-nê-zu-ê-la độc lập, cáo buộc rằng mạng lưới truyền thông này muốn ám sát Tổng thống Chavez. Các cá nhân và các mạng lưới truyền thông cũng bị cáo buộc kích động bạo lực và gây bất ổn cho chính phủ sau khi họ đưa ra các phát biểu chỉ trích chính phủ hoặc kêu gọi hành động chống chính phủ. Các cơ quan và quan chức chính phủ và các cơ quan truyền thông liên quan đến chính phủ tăng cường chống người Do Thái thông qua các bình luận chống Do Thái có tác động lan tỏa trong toàn xã hội, dưới hình thức phát ngôn, vẽ tranh biếm họa, phá hoại các công trình nghệ thuật và tấn công các cơ sở Do Thái.
Kết luận
Ngày 10/12/2008 kỷ niệm 60 năm ngày ra đời Tuyên ngôn Thế giới về Nhân quyền của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Trong nhiều thập kỷ kể từ ngày Tuyên ngôn ra đời, đã có những tiến bộ rõ rệt trên mọi lục địa vì quyền con người mà Tuyên ngôn đã ghi nhận. Nhưng cũng 60 năm sau, hàng trăm triệu người vẫn bị các chính phủ của họ tước bỏ các quyền tự do cơ bản.
Hoa Kỳ là một quốc gia được xây dựng dựa trên nhân quyền và pháp quyền. Khi đưa ra những báo cáo này, chúng ta muốn đó là một nguồn thông tin, hy vọng và giúp đỡ người dân ở mọi nơi đang bị đàn áp, bị bịt miệng và đẩy ra ngoài lề. Chúng ta cam kết hợp tác ở mọi cấp độ – quốc gia, khu vực và toàn cầu – để đảm bảo rằng các quyền con người được ghi nhận trong Tuyên ngôn Thế giới được bảo vệ và tôn trọng.